Voor de wetenschap betekent het iets anders

Goeiedag, het is vandaag zondag 22 februari 2015, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 221^ste aflevering van deze podcast.

De originele tekst heet The Six Most Misused Words in Science, geschreven door Joshua Filmer. De tekst is vertaald door Rik Delaet.

Veel zinnen en woorden hebben een verschillende betekenis in de wetenschap dan wanneer ze worden gebruikt door het grote publiek. Sommige wetenschappers beweren dat de onbegrepen termen gewoon moeten worden vervangen, maar dat verlegt het probleem alleen maar. Als ‘theorie’ wordt vervangen door een ander woord, dan is het bijna onvermijdelijk dat het ‘nieuwe’ woord ook zo nu en dan misbruikt zal worden. In plaats daarvan is een beter wetenschappelijk onderwijs nodig is om mensen de termen, die wetenschappers gebruiken om onze realiteit te definiëren, te helpen begrijpen. Hier komen ze…

1. Theorie

Theorie is waarschijnlijk een van de meest misbruikte wetenschappelijke termen die er zijn. De uitdrukking “dat is slechts een theorie” is een veel voorkomende aanval op wetenschappelijke theorieën door mensen die de term niet begrijpen. Hoe vaak heb je anti-evolutionisten niet horen zeggen: “Evolutie is slechts een theorie. Kom eens terug zodra het een wet is.” Theorieën zijn een van de hoogtepunten van de wetenschap en zijn algemeen aanvaard in de wetenschappelijke gemeenschap als zijnde waar. Een theorie is geen willekeurig idee dat wetenschappers zomaar te binnen valt; theorieën zijn goed getest en waar bevonden bij wetenschappelijke experimenten. Bedenk dat je nooit de ‘waarheid’ van een theorie kan bewijzen, maar alleen bewijsmateriaal kan verzamelen dat het oorspronkelijke idee steunt, als bewijs voor zijn ‘waarheidsgehalte’. Zie ook aflevering 202 waarin Isaac Asimov de relativiteit van verkeerd zijn uitlegt.

2. Model

‘Model’ is om verschillende redenen een lastig woord. Ten eerste is (in de meeste contexten) een wetenschappelijk model een manier om een bepaalde natuurlijke gebeurtenis te kwantificeren om ons te helpen ze beter te begrijpen. Ze variëren in het precieze gebruik van de definities in de verschillende gebieden van de wetenschap, maar het idee blijft hetzelfde.

Wetenschappers spenderen een hoop tijd om concurrerende modellen met elkaar te vergelijken, met het verfijnen van hun modellen, en in het algemeen om het model zo nauwkeurig mogelijk te maken. De overweldigende consensus van de klimaatverandering komt van onze klimaatmodellen. Naarmate we meer data verzamelden en de manier waarop de biosfeer werkt, bestudeerden, werden we in staat om onze klimaatmodellen te verfijnen. Dit gaf ons meer stukjes van de klimaatpuzzel, wat leidde tot de verontrustende conclusie dat de huidige menselijke activiteit een ernstige en ongunstige invloed op het milieu heeft.

3. Skepticus

“Wees skeptisch. Maar wanneer je bewijs krijgt, aanvaard het dan ook.”

Dat citaat van Michael Specter beschrijft briljant wat echte skepsis zou moeten zijn. In de mediamachinerie van vandaag wordt de term ‘scepticus’ vaak toegepast op mensen die pseudowetenschap accepteren omdat ze ‘sceptisch’ zijn over de mainstream wetenschap: ‘vaccinatiesceptici’, ‘klimaatsceptici’, ‘farmasceptici’ en ga zo maar door. De term geeft deze mensen (en andere soortgelijke groepen) wat teveel krediet. Over het algemeen negeren ze bewijzen en indicaties. Michael Mann, een klimaatwetenschapper uit Pennsylvania State University, vatte dat goed samen toen hij zei: “Het ontkennen van de gevestigde wetenschap op basis van flinterdunne, ongeldige en al te vaak agenda-gedreven kritieken van de wetenschap is helemaal geen skepsis. Het is tegendraadsheid… of ontkenning.”

Een echte skepticus is bereid om te kijken naar alle beschikbare wetenschappelijke gegevens en ze zonder vooringenomenheid te analyseren. Wanneer het bewijs iets zegt, accepteert een skepticus het resultaat… totdat nieuw bewijsmateriaal wordt gepresenteerd.

Vandaar dat wij “skeptisch” graag met een “k” schrijven om een onderscheid te maken met de populaire betekenis van iemand die nooit iets wil aanvaarden.

4. Significant

Ach, significant… is een groot probleem, en wordt vaak gebruikt in de uitdrukking ‘statistisch significant’, een episch misbruik van de term. ‘Statistisch significant’ wordt in het dagelijks leven rondgestrooid om iets heel belangrijks te benadrukken. “Er was een statistisch significante toename van autisme bij kinderen die vaccins kregen” ben ik vaak tegengekomen. Ten eerste, in een wetenschappelijke context is ‘significant’ niet hetzelfde als ‘belangrijk’. Statistisch gezien is iets dat ‘significant’ is gewoon iets dat onwaarschijnlijk is als het toeval speelt. Dat betekent niet noodzakelijk dat er een betekenisvol resultaat is. Als een wetenschappelijk experiment correct wordt uitgevoerd, dan kan een statistische significantie misschien veel onthullen. Als het experiment slecht is opgezet, zoals het geval is bij veel pseudowetenschappen, dan betekent significant niets, omdat niet alle variabelen werden gecontroleerd.

5. Natuurlijk

Natuurlijk is veranderd in een woord om gezondheid en vitaliteit te definiëren. “Farmaceutische bedrijven zijn de vijand, ze bevorderen geneesmiddelenverslaving ten koste van de natuurlijke remedies die ons lichaam nodig heeft. Ze zijn immoreel en gedreven door hebzucht. Waarom geneesmiddelen nemen als kruiden het kunnen oplossen? Waarom gebruik maken van chemicaliën als homeopathische middelen het kunnen oplossen? Het is tijd dat we allemaal ‘natuurlijker’ gaan leven met natuurlijke medische alternatieven.” Dit citaat komt uit Tim Minchin’s Storm, een opsomming van alle argumenten voor ‘natuurlijk’. ‘Natuurlijk’ is een term die vaak gelijkgesteld wordt met ‘gezondheid en vitaliteit’. Een ‘natuurlijk’ geneesmiddel is *altijd* beter dan het lichaam volpompen met stoffen uit een laboratorium.

Ten eerste is niet alles dat ‘natuurlijk’ is, goed voor je. ‘Natuurlijk’ betekent gewoon ‘bestaande in de natuur’. Arsenicum is natuurlijk, en ik ben er vrij zeker van dat je het niet wil als natuurlijke remedie. Zelfs natuurlijke dingen die goed voor je zijn, moeten alleen met mate worden ingenomen, met inbegrip van zout en water (het is moeilijk om te sterven aan watervergiftiging, maar het is mogelijk). Zelfs met behulp van de pseudowetenschappelijke definitie van wat ‘natuurlijk’ is, zijn alternatieve, ‘natuurlijke’ geneesmiddelen niet altijd gezond. Advertentiebedrijven die natuurlijke producten aanprijzen, staan bekend om allerlei frauduleuze claims en wanneer mensen ‘natuurlijke’ remedies kopen in plaats van echte medicijnen, kunnen een aantal ernstige gezondheidsproblemen optreden.

6) Chemisch

Nu we het hebben over natuurlijke remedies, moeten we chemicaliën vermelden. De anti-fluoridebeweging krijgt wind in de zeilen door fluoride een chemische stof te noemen en te zeggen dat het verkeerd is om het toe te voegen aan het drinkwater, omdat we geen slechte chemicaliën willen slikken. Wetenschappelijk gezien zijn alle stoffen chemicaliën. Een chemische stof is iets dat wordt onderzocht in de chemie; dat is zo’n beetje alles wat gemaakt is van atomen (vermits deeltjesfysica niet onder chemie valt, zijn atomen zo ongeveer het kleinste waar ze zich mee bezig houden). Zuurstof, water, stikstof, alles wat je eet, drinkt en gebruikt, zijn chemicaliën. Er zijn chemische stoffen die nodig zijn voor het leven en er zijn er die mensen (en andere dieren) snel doden. Een teveel van elke chemische stof zal je doden, en niet genoeg binnenkrijgen van een aantal andere doet dat ook.

Het probleem met de heersende cultuur van wetenschappelijke ongeletterdheid ligt bij het ​​schoolsysteem. In Amerika en andere delen van de wereld, krijgen midden- en middelbare scholieren geen rigoureuze wetenschappelijke opleiding. Deze termen worden dan verkeerd geïnterpreteerd en als gevolg daarvan krijgen we een hoop ontkenning van wetenschappelijke feiten en een wantrouwen ten opzichte van het wetenschappelijke proces. Doe dus je best en vergeet de echte definitie van deze woorden niet de volgende keer dat je ze hoort gebruiken in een gesprek.

Het citaat van Isaac Newton. Newton zei:

Ik was als een jongentje dat speelde op het strand. Ik amuseerde me met nu en dan een gladdere kei of een nog mooiere schelp te vinden, terwijl de grote oceaan van de waarheid volledig onontdekt voor mij lag.

De origninele tekst van Joshua Filmer.