Stewart Brand verkondigt 4 ecologische ‘ketterijen’

Goeiedag, het is vandaag zondag 1 januari 2012 , ik ben Jozef Van Giel en dit is de 112de aflevering van deze podcast. Deze aflevering kwam tot stand mede dankzij Rik Delaet. De muziek is van Niek Lucassen.

Alle luisteraars van deze podcast wens ik een kritisch nieuw jaar. Volgens sommigen het laatste jaar want op 21 december zou de wereld volgens de Mayakalender moeten vergaan. We zien nog wel. In ieder geval is dit nieuwe jaar het ideale moment om een reflecties op de toekomst te maken. Waarschijnlijk is Stewart Brand wel de beste persoon om dat te doen. Hij is namelijk de oprichter en voorzitter van de “Long Now Foundation”, een organisatie die zich bezig houdt met nadenken over de lange termijn van de menselijke soort. En met lange termijn bedoelen ze wel heel lange termijn. Om dat te symboliseren, bouwen ze een klok dat 10 000 jaar lang autonoom de tijd nauwkeurig moet kunnen weergeven. Op de notitiepagina van deze aflevering vind je een link naar een artikel waarin wordt uitgelegd hoe doe klok zal moeten werken. (how the 10000 year clock measures time). Je vindt er ook een link naar de LongNow foundation, een zeer interessante site waaruit ik trouwens in het verleden al meerdere malen materiaal haalde voor deze podcast.

1. Stewart Brand verkondigt 4 ecologische ‘ketterijen’

http://www.ted.com/talks/lang/nl/stewart_brand_proclaims_4_environmental_heresies.html

Door wat ik ga zeggen moet ik echt eerst mijn groene geloofsbrieven voorleggen. Toen ik een kleine jongen was, deed ik als Amerikaan de gelofte om de natuurlijke hulpbronnen van mijn land te behoeden en te beschermen tegen verspilling. Zijn lucht, bodem en mineralen, zijn bossen, water en natuur. Daar heb ik me aan gehouden. In Stanford deed ik mijn studies in ecologie en evolutie. In 1968 gaf ik de Whole Earth Catalog uit. Ik was een tijdje ‘meneer natuur’. En werkte daarna voor de Jerry Brown administratie. De Brown administratie, samen met een aantal van mijn vrienden, bracht de energie-efficiëntie van Californië op een hoger peil. Nu, 30 jaar later, is dat nog zo. Hoewel onze economie met 80 procent per hoofd van de bevolking is gestegen, stoten we minder broeikasgassen uit dan enige andere staat. Californië is hierin het equivalent van Europa. Dit jaar heeft de Whole Earth Catalog een bijlage, Whole Earth Discipline genoemd, die ik vandaag even zal voorstellen. Dé dominante demografische gebeurtenis van onze tijd is de razendsnelle verstedelijking waar we mee geconfronteerd worden. Tegen het midden van de eeuw zal ongeveer 80 procent verstedelijkt zijn. Vooral in de ontwikkelingslanden is dat het geval. Dat is interessant. Omdat de geschiedenis in grote mate bepaald wordt door de grootte van de steden. Alle grootste steden liggen nu al in de ontwikkelingslanden. Hun ontwikkeling gaat drie keer sneller dan in de ontwikkelde landen. En is negen keer omvangrijker. Het is kwalitatief verschillend. Zij sturen de geschiedenis. 1000 jaar had de wereld een aantal grote steden: Cordoba in Spanje met 450 000 inwoners, Kaifeng in China, 400 000, Constantinopel in Turkije 300 000. Nu is de verdeling van de stedelijke macht vergelijkbaar met wat we 1000 jaar geleden hadden. Tokyo 26,4 miljoen inwoners, Mumbai 26,1, Lagos 23,2. New York, de grootste westerse stad staat op de 8ste plaats. Met andere woorden de opkomst van het Westen, dramatisch als ze was, is voorbij. De totale aantallen zijn absoluut overweldigend. 1,3 miljoen mensen verhuizen per week naar de stad, decennium na decennium. Wat is er aan de hand? De dorpen van de wereld lopen leeg. Zelfvoorzieningslandbouw verdwijnt.

Mensen zoeken hun geluk in de stad. Dit is de reden. Steden zijn boeiend, goed betaald, vrij, privé, veilig… Vroeger had ik een heel idee over dorpen, omdat ik er nooit geleefd heb. Omdat je in de stad actie ziet. Migranten naar steden zien kansen. Ze zien een geldeconomie waaraan ze op hun zelfvoorzieningsboerderij geen deel hadden.

Je ziet er allerlei vormen van kunst. Er is altijd wat gaande. Mensen in sloppenwijken zijn arm, maar ze zijn intens stedelijk en intens creatief. De squatters – er zijn er een miljard van – bouwen deze nieuwe stedelijke wereld. Wat betekent dat ze de wereld bouwen. Persoonlijk, één per één, familie per familie, clan per clan, wijk per wijk. Ze beginnen krakkemikkig maar het wordt geleidelijk aan degelijker. Ze bouwen zelfs hun eigen infrastructuur. Nou ja, stelen hun eigen infrastructuur in het begin. Kabel-TV, water, het hele gamma, allemaal gepikt. Dan verburgerlijkt het geleidelijk aan. Het is niet zo dat sloppenwijken de welvaart ondermijnen. Niet de werkende sloppenwijken, zij helpen welvaart creëren. Een stad als Mumbai, waarvan de helft uit sloppenwijken bestaat, vertegenwoordigt 1/6e van het BBP van India. Het sociale kapitaal in de sloppenwijken is het meest stedelijke en dichtste. Deze mensen zijn als groep waardevol. Een heleboel mensen denken over al deze arme mensen: “Oh, wat vreselijk. We moeten hun woningprobleem oplossen.” Vroeger was het: “Oh, we moeten hen telefoon bezorgen.” Nu laten zij ons zien hoe ze hun telefoonservice organiseren. Hongersnood kom je nu meestal op het platteland tegen. Dit is waar we kunnen helpen. De landen waar ze wonen, kunnen helpen. Ze helpen elkaar om problemen op te lossen. Ga maar eens naar zo’n mooie opeengepakte plek als een sloppenwijk in Mumbai. En dan vind je daar een straat in met enorm veel volk. Je kan je afvragen: “Wat is daar aan de hand?” Het antwoord is: “Alles”. Dit is beter dan een winkelcentrum. Het is veel dichter. Het is veel meer interactief. En de schaal is geweldig. Het belangrijkste feit is dat dit geen door armoede verpletterde mensen zijn. Dit zijn mensen, druk bezig om uit de armoede weg te geraken, zo snel mogelijk. Ze helpen elkaar daarbij. Ze doen het buiten de wet via de informele economie. De informele economie is een soort donkere energie, zoals in de astrofysica. Ze mag er eigenlijk niet zijn, maar ze is enorm. Wij begrijpen nog niet hoe ze werkt. We moeten het leren. Verder komen de mensen in de informele economie, de grijze economie, na verloop van tijd, de misdaad tegen. Ze kunnen toetreden tot de criminele wereld. Of ze kunnen toetreden tot de legitieme wereld. We moeten ze in staat stellen om die keuze te maken in de richting van de legitieme wereld. Want als we dat niet doen, komen ze in de criminele wereld terecht. Er zijn allerlei soorten activiteiten. De sloppenwijk Dharavi levert niet alleen diensten voor zichzelf, maar ook diensten voor de stad als geheel. Een van de belangrijkste dingen zijn geïmproviseerde scholen. Ouders verzamelen geld om een aantal lokale leraren in te huren voor een eigen kleine niet-officiële school. Onderwijs is mogelijk in de steden. En dat verandert de wereld. Zo zie je een aantal interessante, typisch stedelijke dingen. Het ene ding geplakt tegen een ander zoals in Sao Paulo. Dat is wat steden doen. Dat is hoe ze waarde creëren door dingen bij elkaar te brengen. Aanbod vlak naast de vraag zodat de meiden, de tuinders en de bewakers die leven in het levendige gedeelte van de stad te voet naar het werk in de saaie, rijke buurt kunnen. Nabijheid is verbazingwekkend. We leren over hoe dicht nabijheid kan worden. Connectiviteit tussen de stad en het platteland, houdt het platteland in goede doen. Omdat de stad interessante manieren heeft om dingen gedaan te krijgen. Dit maakt steden Dit is wat steden zo groen maakt in de ontwikkelingslanden. Omdat de mensen de armoedeval verlaten, een ecologische ramp van armetierige bedrijven en naar de stad trekken. Als ze weg zijn, komt de natuurlijke omgeving in spoedtempo terug. Degenen die in het dorp blijven, kunnen dan marktgewassen beginnen telen om voedsel te sturen naar de nieuwe groeiende markten in de stad. Als je een dorp wil redden, dan doe je dat met een goede weg of met een goede mobiele-telefoonverbinding. In het ideale geval met elektriciteit. Het is dus een feit dat we een stadsplaneet zijn geworden. Dat gebeurde gewoon. Meer dan de helft. De cijfers zijn aanzienlijk. Een miljard mensen woont nu in de squattersteden. Nog eens een miljard wordt verwacht. Meer dan een zesde van de mensheid leeft zo. Dat zal veel van hoe wij functioneren gaan bepalen. Voor ons milieuactivisten is misschien wel het groenste ding aan steden, dat ze de lont uit de bevolkingsbom halen. Mensen gaan naar de stad. Ze hebben onmiddellijk minder kinderen. Daarvoor hoeven ze niet eens rijk te worden. De gelegenheid om op te klimmen in de wereld, betekent dat ze minder maar beter opgeleide kinderen zullen krijgen en het geboortecijfer daalt drastisch. Zeer interessant neveneffect hier. Als we meer en meer oude mensen zoals ik gaan hebben en steeds minder baby’s. En ze zijn regionaal gescheiden. Dan krijg je een wereld van oude mensen en oude steden die dingen op de oude manier doen, in het noorden. En jonge mensen in geheel nieuwe steden waar ze nieuwe dingen uitvinden en doen, in het zuiden. Waar denk je dat de actie zal plaatsvinden? Verandering van onderwerp. Over naar het klimaat. Het klimaatnieuws, het spijt me om het te zeggen, gaat steeds slechter uitvallen dan we denken en sneller dan we denken. Klimaat is een uitermate complex, niet-lineair systeem, vol met op hol geslagen positieve terugkoppelingen, verborgen drempels en onherroepelijke kantelpunten. We gaan verrast blijven worden. En bijna alle verrassingen zullen onaangenaam zijn. Vanuit jullie standpunt betekent dit dat er een grote toename van klimaatvluchtelingen zal zijn in de komende decennia. Dat gaat samen met grondstoffenoorlogen en chaosoorlogen, zoals we zien in Darfur. Dat zijn de gevolgen van droogte. Het brengt de draagkracht naar beneden. Er is niet genoeg draagkracht om de mensen te onderhouden. Dan zit je in de problemen. Nog een ander onderwerp: de energievoorziening. Basisbelasting-elektriciteit is wat er nodig is om een stad of een stadsplaneet te laten functioneren. Tot nu toe zijn er slechts drie bronnen van basislast-elektriciteit, kolen en beetje petroleum, kernenergie en waterkracht. Daarvan kan je alleen kernenergie en waterkracht als groen beschouwen. Steenkool is de veroorzaker van het klimaatproblemen. Iedereen zal het blijven stoken, omdat het zo goedkoop is, totdat de overheden het duur gaan maken. Wind- en zonne-energie zijn geen oplossing, want tot dusver hebben we geen manier om die elektriciteit op te slaan. Waterkracht zit al aan zijn maximum. Blijf kolen gebruiken en het klimaat gaat naar de vaantjes, of gebruik kernenergie, de huidige operationele koolstofarme bron, en misschien red je het klimaat. Als we ooit goede zonne-energie krijgen uit de ruimte zou dat ook kunnen helpen. Want onthoud dat het dit is wat de welvaart in de ontwikkelingslanden, in de dorpen en in de steden aandrijft. Vergelijk de afvalproducten tussen kolen en kernenergie eens. Als alle elektriciteit die je gebruikt tijdens je leven nucleair was, dan zou de gezamenlijke hoeveelheid afval passen in een Cokeblikje. Terwijl een kolencentrale, een normale gigawattkolencentrale, 80 treinwagons kolen per dag verbrandt. Elke wagon bevat 100 ton kolen. En dat brengt 18 duizend ton kooldioxide in de lucht. Wanneer je de levensduuruitstoot van deze verschillende vormen van energie vergelijkt dan komt kernenergie overeen met zonne- en windenergie. En beter dan zonne-energie alleen. Sorry, vergissing. Met waterkracht en wind en met voorsprong op zonne-energie. Het goede nieuws is dat de ontwikkelingslanden, eerlijk gezegd de hele wereld, bezig zijn met het bouwen van nucleaire reactoren of eraan beginnen. Dat is goed voor de atmosfeer. Het is goed voor hun welvaart. Ik wil wijzen op een interessant ding, dat milieuactivisten microvermogen noemen. Meestal gaat het om lokale zonne- en windenergie en warmtekrachtkoppeling en dat soort goede dingen. Maar eerlijk gezegd zijn de microreactoren die nu op de markt komen nog interessanter. De Russen, die ermee begonnen, bouwen nu drijvende reactoren, voor hun nieuwe doorvaart ten noorden van Rusland waar het ijs aan het smelten is. En ze verkopen deze drijvende reactoren van slechts 35 megawatt aan ontwikkelingslanden. Bijvoorbeeld, het ontwerp van een vroeg type van Toshiba. Het is interessant om zo een 25-megawatt, 25 miljoen watt, te vergelijken met zo’n standaard grote ijzeren Westinghouse of Ariva, die zo’n 1,2 à 1,6 miljard watt vermogen heeft. Deze dingen zijn veel kleiner, veel flexibeler. Ze zijn niet alleen klein, ze zijn ook proliferatiebestendig. Ze zitten meestal in de grond ingegraven. De innovatie gaat erg snel. Ik denk dat microreactoren belangrijk zullen zijn voor de toekomst. Wat proliferatie aangaat heeft nucleaire energie meer gedaan voor het ontmantelen van nucleaire wapens dan enige andere activiteit. Dat is de reden waarom 10 à 20 procent van de elektriciteit in deze zaal waarschijnlijk kernenergie is. De helft daarvan is afkomstig uit gedemonteerde kernkoppen uit Rusland. Binnenkort zijn de Amerikaanse ontmantelde kernkoppen aan de beurt. En ik zou het GNEP programma, dat werd ontwikkeld door de regering Bush, met rasse schreden vooruit willen zien gaan. Ik was blij dat president Obama de nucleaire-brandstofbankstrategie ondersteunde toen hij vorige week in Praag sprak.

Nog een onderwerp. Genetisch gemanipuleerde voedselgewassen hebben in mijn ogen als bioloog geen reden om controversieel te zijn. Mijn collega-milieuactivisten zijn over dit onderwerp irrationeel, antiwetenschappelijk en zeer schadelijk geweest. Ondanks hun inspanningen zijn genetisch gemanipuleerde gewassen de snelst groeiende succesvolle agrarische innovatie in de geschiedenis. Ze zijn goed voor het milieu omdat ze landbouw zonder ploegen mogelijk maken waardoor de grond op zijn plaats blijft en van jaar tot jaar gezonder wordt . Daardoor geraakt ook minder kooldioxide van de bodem in de atmosfeer. Ze verminderen het gebruik van pesticiden en ze verhogen de opbrengst. Waarmee je agrarisch areaal kleiner wordt. En daardoor meer wild gebied wordt vrijgemaakt. Tot 2006 lag Afrika nog onder de duim van Greenpeace en Friends of the Earth uit Europa. Ze geraken daar nu eindelijk onder uit waardoor Biotech eindelijk snel opkomt in Afrika.
Het is een morele kwestie. De Nuffield Council on Bioethics vergaderde op dit punt twee keer tot in detail en zei dat het een morele plicht was om genetisch gemanipuleerde gewassen makkelijk beschikbaar te maken. Sprekend over imperatieven, geo-engineering is nu taboe, vooral in regeringskringen, hoewel ik denk dat er een paar weken geleden daarover een DARPA-bijeenkomst plaatsvond. Maar je zal het op je bordje krijgen. Niet dit jaar, maar vrij snel. Omdat sommige harde realiteiten zich aandienen. Het nieuws erover gaat steeds enger worden. Er gebeuren dingen zoals die 35.000 mensen die onlangs in Europa door een hittegolf stierven. Zoals cyclonen die steeds dichter bij Bangladesh komen. Zaken als oorlogen over water in de Indusvallei. En als die gebeurtenissen blijven doorgaan gaan we zeggen: “Oke, wat kunnen we daar aan doen?” Er is dit kleine probleem met geo-engineering. Wie gaat daarover beslissen? Wie gaat engineeren? Hoeveel en waar gaan ze het doen. Omdat iedereen de gevolgen zal dragen van wat er zal gebeuren. Maar als we het helemaal negeren kunnen we onze beschaving kwijtspelen. Als we alleen maar zeggen: “OK, China, je maakt je zorgen, doe maar. Geoengineer jij maar op jouw manier. Wij zullen geoengineeren op onze manier. Dat zou door beide landen als een oorlogsdaad kunnen worden beschouwd. Zeer interessante diplomatie komt eraan. Ik zou zeggen dat het praktischer is dan mensen denken. Hier een voorbeeld dat klimatologen leuk vinden. Een van de tientallen geo-engineeringideeën. Door de zwaveldioxide van Mount Pinatubo in 1991 koelde de aarde een halve graad af. In 1992, het volgende jaar, was er zo veel ijs dat er extra veel ijsbeerjongen werden geboren, bekend als de Pinatubowelpen. Zwaveldioxide in de stratosfeer blazen zou iets in de orde van een miljard dollar per jaar kosten. Dat is een peulschil vergeleken met alle andere dingen die we kunnen proberen te doen voor energie. Nog een andere manier: een plan om de reflectie van de oceaanwolken helderder te maken door het verstuiven van zeewater. Dat zou het albedo van de hele planeet ophelderen. Een mooie manier, want ze kan kleinschalig op allerlei wijzen op allerlei plaatsen gebeuren, is de methode van de oude Amazone-indianen die goede landbouwgrond verkregen door het pyroliseren, het laten smeulen van plantaardig afval. Biochar fixeert grote hoeveelheden koolstof terwijl het de bodem verbetert. Daar staan we. Paul Crutzen klimatoloog en Nobelprijswinnaar noemt ons geologisch tijdperk het Anthropoceen, het door de mens gedomineerde tijdperk. We zitten vast aan de verplichtingen ervan. In de Whole Earth Catalog waren mijn eerste woorden: “We zijn als goden en kunnen er dan maar beter goed in zijn.” De eerste woorden van Whole Earth Discipline zijn: “Wij zijn als goden en moeten er goed in zijn.” Dank u.

Ook interessant om te bekijken in dit verband: Alex Steffen gelooft in een duurzame toekomst

Het citaat van vandaag is van Stuart Brand. Ik heb hem ondertussen al voor een stuk voorgesteld.

Als je meer wil weten over hem, ik heb de link naar zijn WikipediA pagina in de notitiepagina geplakt. En als er ooit iemand die bladzijde in het Nederlands wil vertalen, dan pas ik die link aan. Ik vond dit citaat heel interessant in verband met de focus van de huidige maatschappij op costen en een totale ontkoppeling van de geldstromen ten opzichte de echte economie die tenslotte meerwaarde aan de maatschappij moet bieden. Neem de beroepen erin dus niet te letterlijk. Het gaat over het idee. Brand zei:

Ingenieurs kweken bedrijven, dan nemen boekhouders en juristen ze over en dan gaan ze dood.

Tot de volgende keer.