Speltheorie en klimaatverandering

Goeiedag, het is vandaag zondag 9 januari 2010, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 77ste aflevering van deze podcast. Deze aflevering kwam tot stand mede dankzij Rik Delaet. De muziek is van Niek Lucassen.
In de meeste afleveringen van deze podcast heb ik geprobeerd om argumenten aan te halen waarom bepaalde eerder skeptische visies correct zijn en bepaalde pseudowetenschappelijke visies fout zijn. Maar een onderwerp dat me altijd maar meer en meer bezighoudt is de psychologie achter illusies. Zoals Michael Shermer zegt, dat waarom mensen in rare dingen geloven. Maar er zijn nog twee andere interessante vragen. Waarom veranderen mensen zo moeilijk van gedacht. In dat verband ben ik begonnen met het lezen van het boek Mistakes were made, but not by me van Carol Tavris en Elliot Aronson, over cognitieve dissonantie. Ik kwam op dit boek uit door een interview met Carol Tavris in de podcast “Rationally speaking”. Toen ben ik op zoek gegaan naar meer informatie over dit boek. Op de website van dat boek vind je een hele lijst van interviews. Het boek bestaat als audioboek en ik beluister daar dus telkens een stuk van tijdens het lopen. De tweede interessante vraag voor skeptici is, als rationele argumenten toch niet (alleen) helpen, welke zijn dan de beste manieren om een boodschap naar andere mensen over te brengen? In dat kader ligt onder andere het boek “made to stick” klaar, dat bespreekt hoe verhalen helpen om zaken beter over te brengen.

In de loop van het komende jaar mag je dus zeker enkele afleveringen verwachten waarin ik die problematiek probeer te behandelen. Je weet ondertussen dat ik al gezegd heb dat alles wetenschappelijk te onderzoeken is. Ik ben nu dus op zoek naar wetenschappelijk materiaal over die materie. De aflevering van vandaag gaat een stuk in op deze problematiek. Zoals je weet vind ik de problematiek van de klimaatcrisis het belangrijkste probleem dat nu aan de orde is, samen met de, daaraan gekoppelde problematiek van de uitputting van de grondstoffen. Beide problemen verwachten eigenlijk ongeveer dezelfde acties. Maar vooral, ze vragen een drastische verandering van ons gedrag. En het is dus vooral belangrijk dat we uitvissen hoe we wereldwijd de politici brengen tot het invoeren van de juiste acties. Eén van de belangrijkste mechanismen die het handelen van mensen verklaart is speltheorie.
Wat kan speltheorie ons nu leren over de slaagkansen van de klimaatonderhandelingen? Het artikel komt uit Scientific American.

CANCUN SUCCES? Ondanks ogenschijnlijke vooruitgang van de internationale inspanningen om de klimaatverandering te bestrijden onlangs in Cancun, suggereert een op speltheorie gebaseerd computermodel dat dergelijke multilaterale onderhandelingen uiteindelijk zullen mislukken.

Game theorist predicts failure at climate talks, door Nathaniel Gronewold en Climateware op Scientific American, 20 december 2010. 

NEW YORK – Een bescheiden succesvolle afronding van de laatste ronde van de internationale onderhandelingen over klimaatverandering in Cancun, Mexico, heeft voorstanders een enorme zucht van verlichting doen slaken.

Na de rumoerige zitting van vorig jaar in Kopenhagen, Denemarken, werden de meeste regeringen en activisten in het defensief gedrongen om aan te tonen dat multilaterale actie tegen opwarming van de aarde nog mogelijk was. Ze voelen zich nu bevestigd in hun gelijk.

Maar zelfs als het optimisme groeit in afwachting van de grote conferentie volgend jaar in Zuid-Afrika, zegt een beroemde voorspeller dat het nog steeds waarschijnlijker is dat we tegen het einde van 2011 een herhaling van de gebeurtenissen van Kopenhagen zullen meemaken.

Vorig jaar deed Bruce Bueno de Mesquita, een professor van de New York University en partner in een Manhattan consultancybureau, een maand voor die conferentie begon, de fameuze voorspelling van het minieme resultaat van Kopenhagen in een artikel dat hij schreef voor het tijdschrift Foreign Policy.

Vertrouwen in het door hem ontworpen computermodel, dat tot die conclusie leidde, geeft hem de informatie welke richting de volgende conferenties zullen uitgaan: namelijk dat multilaterale onderhandelingen het klimaatveranderingprobleem niet zullen oplossen, ongeacht wat VN-ambtenaren en anderen ook mogen beweren.

“Het is deprimerend dat het zo uitkomt, maar helaas klopt het”, zei Bueno de Mesquita in een interview. “Kopenhagen heeft niets opgeleverd.”

Bueno de Mesquita verdient de kost door de berekening van de te verwachten uitkomsten van verschillende scenario’s volgens de speltheorie, een wiskundig gereedschap dat politieke wetenschappers gebruiken om beter te begrijpen hoe de machtsverhoudingen tot verschillende strategieën in de onderhandelingen leiden. Door toepassing van numerieke waarden voor de invloed en attitudes van de actoren, gebruikte hij zijn eigen software om de uitkomst van de verkiezingen, beslissingen over uitgaven voor buitenlandse hulp en de Kopenhagen-onderhandelingen nauwkeurig te voorspellen.

Zijn belangrijkste argument: de regeringen zullen waarschijnlijk nooit tot een groot internationaal verdrag, om de atmosferische concentraties van kooldioxide en andere broeikasgassen te verminderen, komen. En zelfs als ze dat doen, zal zulk een verdrag niet echt werken.

“Universele verdragen hebben één van twee eigenschappen”, zei Bueno de Mesquita bij de uitleg van zijn model. “Ofwel vragen ze mensen niet om hun gedrag aan te passen, en worden ze dus met plezier ondertekend … ofwel vraagt het naar fundamentele veranderingen in hun gedrag en is er geen controle en geloofwaardige sanctionering.”

Dat geldt voor de essentie van het Protocol van Kyoto, dat verstrijkt op het einde van 2012, zei hij. Die overeenkomst werd bereikt, omdat de ontwikkelingslanden niets hoefden te doen, en dus met plezier ondertekenden. Terwijl de ontwikkelde landen tevreden waren omdat ze niet geconfronteerd werden met een effectieve straf voor het niet voldoen aan hun reductiedoelstellingen. En zelfs dan nog voelden de Verenigde Staten zich genoodzaakt om zich later terug te trekken uit het verdrag, een verdere indicatie van de eigenzinnigheid van het klimaatprobleem, zei Bueno de Mesquita.

Met andere woorden, alleen maar omdat de klimaatverandering een ernstig probleem is, betekent dat nog niet dat politici zullen samenkomen om er daadwerkelijk iets aan te doen, zei hij. Eerst en vooral, zullen de leiders, door de bank genomen, handelen naar wat hen aan de macht houdt of hen helpt om herkozen te worden. Hun kiezers een lichte economische pijn beloven voor wat vaag begrepen voordelen jaren in de toekomst is geen winnende formule.

“Mensen hebben de neiging om te gemakkelijk vanuit de feiten van een zaak naar de politieke reactie erop over te stappen, alsof de feiten gewoon dicteren wat politici doen, alsof politici dat wat goed is voor de samenleving gaan doen”, zei Bueno de Mesquita. “Het is een leuke gedachte maar het is, helaas, niet hoe het gaat. Politici zijn uit op politici.”

Het model dat hij vorig jaar met zijn leerlingen ontwikkelde met behulp van dezelfde methode, die van zijn kantoor in New York, Mesquita & Roundell LLC, een succes maakte, voorspelt dat in de komende 30 tot 40 jaar ontwikkelde landen geleidelijk aan strengere emissienormen dan die in het kader van Kyoto werden aangenomen, goedschiks kwaadschiks zullen invoeren.

Tegelijkertijd, zal de reële publieke steun voor deze bewegingen geleidelijk aan verzwakken. Dat komt omdat de emissiesnelheden in China, Brazilië, India en andere snel ontwikkelende landen zullen blijven toenemen, in grotere mate dan de compensatie van eventuele verminderingen in de rijkere wereld.

Hoewel de onderhandelaars streven naar een steile uitstootreductie tegen 2050, voorspelt het computermodel dat tegen die tijd de wereld zal inzien dat multilaterale inspanningen gewoon niet werken. En aan het eind van de eeuw, “zal de politieke wil voor de strengere regelgeving bijna volledig zijn opgedroogd,” schrijft Bueno de Mesquita in zijn stuk over Buitenlands Beleid.

De redenering achter het model is uitgewerkt in Bueno de Mesquita’s boek uit 2009 “The Predictioneer’s Game: Using the Logic of Brazen Self-Interest to See and Shape the Future”. (Het Voorspellersspel: De toekomst Zien en Vormgeven Gebruikmakend van Onbeschaamd Eigen Voordeel.) Een beoordeling door de Central Intelligence Agency zegt dat zijn methode voor 90 procent accuraat is.

Peter Wood, een wiskundige en collega aan de Australian National University, die onderzoekt hoe speltheorie geldt bij klimaatonderhandelingen, ziet hier een inherent gevangenendilemma aan het werk.

“Klimaatonderhandelingen zelf zijn geen gevangenendilemma, maar het aanpakken van de uitstoot van broeikasgassen in de afwezigheid van internationale coördinatie is zeer vergelijkbaar met een gevangenendilemma, wat leidt tot een sub-optimaal resultaat,” legde Wood uit. “Dit is zo omdat (bijna) elk land mondiale emissiereducties wil, maar liever zou hebben dat iemand anders de lasten op zich zou nemen.”

Wood is niet zo fatalistisch als het model van Bueno de Mesquita. Hij gelooft dat een nieuw mondiaal verdrag kan worden bereikt in december 2011, of op zijn minst een set van individuele overeenkomsten langs de lijnen die zijn uitgezet in Cancun – geld voor aanpassingen in de ontwikkelingslanden, een anti-ontbossing-strategie, en andere stappen. Waar het om gaat is om het ‘gratis-meeliften’-probleem te ondervangen door het opnemen van de juiste prikkels om naties zover te krijgen dat ze gaan samenwerken.

“Eén manier waarop dit zou kunnen werken is de samenwerking inzake klimaatverandering te verbinden aan de samenwerking op andere gebieden, zoals handel,” zei Wood. “Als een land een koolstofprijs introduceert, zou het ook een ‘grenstaksaanpassing’ kunnen invoeren. Die zet een koolstofprijs op uitstoot-intensieve ingevoerde goederen.”

De NYU professor is het ermee eens dat de mensheid uiteindelijk het probleem zal kunnen oplossen, maar niet op de manier waarop de regeringen het op dit moment proberen.

“Het is eigen aan de internationale, mondiale verdragen dat ze bijna altijd falen om iets te doen”, zei hij. “Mensen raken zo verstrikt in de retoriek dat ze hun aandacht, vanuit mijn oogpunt, niet richten op punten, waar ze misschien een politieke kans op slagen hebben.”

Er zit geen logische basis in de beroemde mantra dat “mondiale problemen wereldwijde oplossingen vereisen”, zegt hij, stellende dat een reeks van gelokaliseerde, laagdrempelige of unilaterale initiatieven kunnen leiden tot een oplossing als ze maar op de juiste manier worden nagestreefd.

Bueno de Mesquita zou zelfs graag zijn speltheoriemodellen met terugwerkende kracht willen toepassen, om te zien of ze aanwijzingen kunnen geven over de redenen waarom sommige multilaterale overeenkomsten, zoals het Protocol van Montreal, wel werken. Helaas lijkt geen enkele regering of instelling geïnteresseerd, zegt hij, misschien zijn ze wel bang voor de conclusies van het onderzoek.

“In feite heb ik met collega’s uit Duitsland en Nederland een aantal subsidieaanvragen om net dat te doen ingediend, en niet alleen daarvoor, maar ook om strategieën voor het verbeteren van de resultaten te vinden,” zei hij. “Ze zijn nooit toegekend.”

Reprinted from Climatewire with permission from Environment & Energy Publishing, LLC. www.eenews.net, 202-628-6500

In aflevering 47 met de brief aan Herman Van Rompuy heb ik ook voorgesteld dat het beter zou zijn als we locale initiatieven zouden invoeren en invoertaksen heffen op de milieubelasting van ingevoerde producten die nog niet belast waren. Ik vind het opmerkelijk dat dit hier terugkomt.

In Nederland is tolerantie ingebakken in de cultuur en als niet-Nederlander heb ik daar een enorme appreciatie voor. Het is opmerkelijk hoe gemakkelijk je aan een Nederlander iets kan zeggen dat totaal tegen zijn eigen ideeën ingaat, zonder dat hij daar kwaad voor wordt. In Nederland is het normaal dat je bevriend bent met mensen die een totaal verschillend wereldbeeld hebben dan jezelf. Er wordt dikwijls gezegd dat dit het gevolg is van het calvinisme. Maar dat is niet waar. Als je de geschiedenis goed bestudeert, stel je vast dat de calvinisten dikwijls juist heel sterk intolerantie hebben proberen te promoten. Deze tolerantie werd afgedwongen door de humanistische groeperingen die zich vooral rond Rotterdam begonnen te ontwikkelen. Het gevolg is dat Nederland een aantal grote denkers gehuisvest heeft, waarvan Spinoza misschien wel één van de grootste was. In zijn Theologisch-politiek traktaat schreef Spinoza:

Het geloof is niets meer dan bijgelovigheid en vooroordeel. Wat voor vooroordelen? –die welke de mensen van redelijke tot redeloze wezens maken, daar zij geheel verhinderen dat eenieder zijn vrije oordeelsvermogen uitoefent en het ware van het onware onderscheidt, vooroordelen die met opzet lijken te zijn uitgedacht als om het licht van het verstand volkomen uit te doven.

Tot de volgende keer.