Goeiedag, het is vandaag zondag 10 april ’16, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 266ste aflevering van deze podcast.
Vandaag horen jullie een tekst die aanvankelijk in The Conversation verscheen en de auteur, Dr. Eduardo Nicolas Schulz gaf ons toelating om zijn tekst te gebruiken.

Nieuws over groepen tegen vaccinatie, vragen om creationisme op scholen als wetenschap te onderwijzen, dubieuze claims voor gezondheid bevorderende eigenschappen van vreemde diëten: door al die dingen vraag je je af of sommige mensen de wetenschappelijke methode helemaal zijn vergeten of overboord hebben gegooid.
Astronoom Carl Sagan heeft eens gezegd:
“In elk land zouden we onze kinderen de wetenschappelijke methode en de redenen voor een grondwet moeten onderwijzen. Dat brengt een bepaald fatsoen, nederigheid en gemeenschapszin met zich mee. Omdat we door ons mens-zijn in een door demonen bezeten wereld leven, kan dit het enige zijn dat staat tussen ons en de verstikkende duisternis.”
Ondanks de vooruitgang van het onderwijs en de levensstandaard moet de wereld voor veel mensen een enge plek lijken – vol met chemische stoffen in de lucht, aliëns die ons proberen te ontvoeren, en samenzweringen door de overheid of bedrijven. Zoals Stephen Hawking droogjes opmerkte: “Als de regeringen betrokken zijn bij een cover-up, dan lijken ze dat stukken beter te doen dan hun overige werk.”

Waarom is ‘alternatieve’ wetenschap schadelijk?

Waarom is de toepassing van alternatieve geneeskunde bij het behandelen van kanker schadelijk? Waarom moeten anderen het zich aantrekken als ik mijn kinderen niet laat vaccineren? Dergelijke beslissingen worden maar al te vaak gebaseerd op een slecht begrip van hoe de wetenschap werkt – en meestal gestuurd door iemands commerciële belangen.
Zo beweert de Amerikaanse blogger Vani Hari, bekend als de Food Babe, problemen met voedsel te onderzoeken en aan het licht te brengen (en krijgt daarbij sponsoring van ‘natuurlijke’ voedingsbedrijven). Haar diepgaand onderzoek van de effecten van microgolven leverde de volgende besluiten op:
“Water in een magnetron produceerde een soortgelijke fysieke structuur als wanneer het water herhaaldelijk aan de woorden ‘Satan’ en ‘Hitler’ werd blootgesteld.”
Maar de waarheid is dat er in de wetenschap geen autoriteiten zijn. Ten hoogste experts, en zelfs hun meningen kunnen door iedereen worden aangevochten – tenminste als je er bewijsmateriaal voor kan aandragen. Als sommigen als ‘autoriteiten’ worden beschouwd en hun beweringen, hoe onnozel ook, worden geloofd, kunnen miljoenen daar schade door ondervinden en er zelfs voortijdig aan doodgaan.
Als je dat raar in de oren klinkt, bekijk dan even deze twee ‘wellness’ bloggers uit Australië. Belle Gibson gebruikte haar ‘whole food’ recepten en alternatieve therapieën (beschikbaar als boek en smartphone app) als een ‘natuurlijk’ wapen in haar strijd tegen kanker – een kanker waarvan ze later toegaf dat hij volledig verzonnen was. Of Jessica Ainscough, de ‘Wellness Warrior’. Haar echte sarcoom werd niet gehinderd door de pseudowetenschap van ‘natuurlijke genezing’ waarvoor ze op haar blog pleitte. Ainscough stierf in februari 2015.
Kanker is vreselijk voor wie er mee geconfronteerd wordt, en voor hun familie. Wat een aantal van deze ‘wellness’ bloggers ofwel misleid of omwille van persoonlijke winst doen, is niet alleen een belediging voor deze mensen en voor wie dierbaren aan de ziekte hebben verloren, maar ook een onverantwoordelijke daad.
De desinformatie en wetenschappelijke onwetendheid van de anti-vaccinatie beweging brengt niet alleen hun eigen kinderen in gevaar, maar is ook van invloed op het leven van de rest van de bevolking.
De verspreiding van pseudowetenschap kan doden, en dat is precies de reden waarom we meer moeten doen om inzicht in de wetenschappelijke methode te verspreiden, om anderen te leren om buitengewone beweringen skeptisch te benaderen.

De electro-metabograph van 1940 beweerde kwalen te genezen met radiogolven. Geen enkele wetenschappelijke basis natuurlijk – maar hij ziet er wel indrukwekkend uit. Het is de afbeelding bovenaan de transcript van deze aflevering.

De door demonen bezeten wereld

Maar in plaats van kinderen de wereld om hen heen kritisch te leren analyseren door een skeptische bril, is het onderwijssysteem gebaseerd op argumenten van gezag. We moedigen ze aan om te accepteren op gezag. Na verloop van tijd kan dit uitgroeien tot een diepe onwetendheid van de wetenschappelijke benadering. Dat resulteert in een enorm verschil in visie en aanpak van de wereld tussen de wetenschappelijk opgeleiden en alle anderen. Daar vinden wantrouwen, charlatans en complottheorieën hun voedingsbodem.
Onze wereld is doordrenkt met wetenschap en technologie, maar slechts zeer weinigen van ons begrijpen die wetenschap en technologie. Dat is een recept voor een ramp, en in de 20 jaar sinds Sagan’s boek ‘The Demon-haunted World: Science as a Candle in the Dark’ (De door demonen bezeten wereld: wetenschap als een kaars in het donker) werd gepubliceerd, is de situatie niet verbeterd.
Het kan voor iemand zonder een universitaire opleiding – of zelfs zonder een wetenschappelijke graad – moeilijk zijn om wetenschappelijke resultaten te begrijpen en te interpreteren. Zelfs wie op een wetenschappelijk gebied werkt, kan moeite hebben ontwikkelingen op andere domeinen te begrijpen vanwege de vereiste specialisatie voor verdere vooruitgang. Deze specialisatie onder de knie krijgen, vergt tijd en daarvan hebben wij mensen slechts een beperkte hoeveelheid. De dagen van de universele genieën zoals da Vinci en Leibniz zijn voorbij. Hun deskundigheid strekte zich uit van wiskunde, mechanica en uitvindingen tot filosofie, politiek, anatomie en geneeskunde.

Het dichten van de kloof

Gelukkig voor ons is alles weten geen vereiste voor wetenschappers, zelfs niet voor wetenschappelijk denken. In feite wordt wetenschappelijk denken best weergegeven door Socrates’ woorden: “De wijste mens is hij die weet dat hij niets weet”. “Er is geen schande in het niet weten,” zei Neil deGrasse Tyson. “Het probleem ontstaat wanneer irrationele gedachten en daarmee gepaard gaand gedrag het door onwetendheid achtergelaten vacuüm gaat opvullen.”
De enige vereiste voor wetenschappelijk denken is te leren hoe de wetenschappelijke methode toe te passen op wat we tegenkomen in ons dagelijks leven. Wetenschappers moeten anderen onderwijzen dat wetenschap de enige goede manier is om achter de waarheid aan te gaan. Het is foutcorrigerende machinerie gecombineerd met zelfkritiek die onze ideeën aftoetst tegen de echte wereld. Het bewijs voor de waarachtigheid ervan zie je overal om je heen – van de wetenschappelijke principes van het scherm waarop je dit leest tot aan de productieprocessen en materialen die nodig zijn om het te bouwen, en de elektriciteit die het doet werken.
Wetenschap is misschien niet perfect, maar het is het beste hulpmiddel dat de mensheid heeft ontwikkeld om zichzelf en de wereld om ons heen te begrijpen. Met inzicht in de wetenschappelijke methode is de wereld plots geen plek meer om te vrezen, maar om te begrijpen. Zoals Carl Sagan ook zei: “Er zijn daar buiten wonderen genoeg zonder dat we er zelf moeten gaan uitvinden.”

Het citaat van vandaag is opnieuw van Maarten Boudry.
Boudry zei:

De gedachte dat illusies onschuldig zijn, dat heilige teksten nooit schuld treft of dat niemand die dingen écht gelooft, is zelf een schadelijk waanbeeld. Religie heeft een geweldpotentieel waar velen onder ons blind voor blijven. Daarmee is de cirkel rond. De waarheid is dat illusies niet onschuldig zijn. En het is een illusie om te denken dat de waarheid er niet toe doet.

De originele tekst