Kunnen we kerncentrales verantwoorden? Deel 3

Goeiedag, het is vandaag zondag 20 maart 2022, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 429^ste aflevering van deze podcast.
Tegen dat deze aflevering life gaat weten we of er na 2025 nog kerncentrales zullen zijn in België, maar de opname heb ik ervoor gemaakt. Het lijkt erop dat de oorlog in Oekraïne de regeringspartijen tot rede gebracht hebben in dat debat. Wanneer je naar deze aflevering luistert ken je het antwoord. Tijdens de opname ken ik het nog niet.
Sinds aflevering 427 weten we dat we er waarschijnlijk niet zullen geraken om België en Nederland volledig CO2-neutraal te krijgen zonder kernenergie, tenzij we veel energie blijven invoeren, zowel in de vorm van dure waterstof of elektriciteit. We zagen dat zelfs het Belgisch planbureau dat eigenlijk toegeeft, maar het verstopt achter invoer van waterstof, verbranden van biomassa, wat niet CO₂-neutraal is en gascentrales die zullen werken met e-gas, biogas en CCS.
Maar wegen de voordelen van kernenergie wel op tegen de nadelen?
Vandaag gaan we verder met het behandelen van de meest gehoorde nadelen van kernenergie.

Jullie kennen allemaal de kritieken op kernenergie: er is een groot probleem met het radioactief afval. Het delven van uranium is zeer vervuilend en CO₂ intensief. Het is zeer gevaarlijk. Het is technologie uit het verleden. De technologie van de SMR’s bestaat enkel op papier / het is powerpointtechnologie. Het is zeer duur. Het is niet flexibel en daarom niet compatibel met zonnepanelen en windmolens.

Laten we eens al die argumenten één voor één analyseren en kijken in hoeverre ze gegrond zijn.

Vorige keer hebben we het probleem van het radioactief afval en de vervuiling door uraniummijnen besproken.

Vandaag gaan we verder met het lijstje:

3. Het is zeer gevaarlijk.

Ik erger me eraan dat mensen die graag Fukushima aanhalen, nog nooit hoorden van de ramp van Sendai, wat toont hoe ideologisch blind ze zijn.

Sendai was het epicentrum van de zeebeving in 2011 die aan bijna 20 000 japanners het leven kostte. Een van de gevolgen hiervan was ook dat de kerncentrale van Fukushima in de klappen deelde met een meltdown tot gevolg. De kernramp in Fukushima heeft drie doden tot gevolg gehad waarvan geen enkele door straling. Met andere woorden als die centrale bijvoorbeeld een gascentrale was geweest, dan zouden die drie doden ook gevallen zijn. Deze informatie staat redelijk goed beschreven in de wikipediapagina van het Fukushima-incident.

Ook Lars Roobol ergert zich in een uitgebreide twitterdraad over hoe gekleurd de media met deze materie omgaat. Hoe men zo goed als niet spreekt over de bijna 20 000 doden van de tsunami en onmiddellijk ingaat op de meltdown van Fukushima.

George Monbiot schreef in The Guardian een artikel waarin hij uitlegt waarom hij door Fukushima niet meer bezorgd is en voorstander van nucleaire energie is geworden. Hij schrijft: “Een oude fabriek met ontoereikende veiligheidsvoorzieningen werd getroffen door een monsterlijke aardbeving en een enorme tsunami. De elektriciteitsvoorziening viel uit, waardoor het koelsysteem uitviel. De reactoren begonnen te exploderen en te smelten. De ramp legde een bekende erfenis bloot van slecht ontwerp en hoekenwerk. Toch heeft voor zover we weten nog niemand een dodelijke dosis straling gekregen.”

Er is een uitgebreid onderzoek van de Verenigde Naties dat de gevolgen van het Fukushima-accident in detail volgt. Je vindt de link in de notitiepagina. In dat onderzoek staat op pagina 87: “Op basis van zijn inzicht in de blootstellingen van het publiek zoals geschat in het UNSCEAR 2013-rapport [U10], dat ruim onder de drempel voor deterministische effecten viel, verwachtte het Comité geen deterministische weefselreacties en merkte op dat er geen acute gezondheidseffecten waren gemeld die hadden kunnen worden veroorzaakt door, of toegeschreven aan blootstelling aan straling.”

Based on its understanding of the exposures of the public as estimated in the UNSCEAR 2013 Report [U10], which fell well below the thresholds for deterministic effects, the Committee expected no deterministic tissue reactions, and noted that no acute health effects that could have been attributed to radiation exposure had been reported. (p87)

Het rapport verwacht ook geen straling gerelateerde stijging van aandoeningen onder de Japanse populatie. Op pagina 88 concludeert de studie ook dat er geen stijging van het aantal schildklierkankers te verwachten valt. Als je bedenkt wat een gigantische ramp de Sendai tsunami was…

the Committee also estimated in that report that, compared to the baseline risk in the general Japanese population of total solid cancer, and cancers of nearly all specific anatomical sites, a general radiation-related increase in the incidence of such cancers would not be expected to be discernible. (p87)

 

the Committee concluded that the occurrence of a large number of radiation-induced thyroid cancers, as were observed after the Tsjernobyl accident, could be discounted because doses were substantially lower. (p88)

Het is niet abnormaal dat de Japanse regering kort erna beslist heeft om alle kerncentrales stil te leggen en aan een veiligheidsonderzoek te onderwerpen. Opmerkelijk is echter dat die geleidelijk aan weer zijn opgestart. De Japanse overheid ziet ondertussen zelfs kernenergie als een strategisch onderdeel in hun strijd tegen de klimaatverandering.

Tsjernobyl was een belangrijke ramp. Deze soort kerncentrales wordt niet meer gebouwd en ook Rusland heeft alle centrales van dit type stilgelegd. Maar de ramp zegt veel meer over een falend totalitair regime dan over de intrinsieke veiligheid van kernenergie. Het voorval is voor een groot deel het gevolg van roekeloos gedrag, het niet durven ingaan tegen de orders van bovenaf en het niet durven melden van slecht nieuws. Over Tsjernobyl worden echter horrorverhalen verteld die veel verder gaan. Antinucleaire organisaties goochelen graag met cijfers van duizenden geprojecteerde verwachte doden, de ergste schatting is 60 000. Mensen die in de radioactieve zone zaten en waarvan bijgevolg verwacht wordt dat ze vroegtijdig zouden sterven, bleven in leven. Ondertussen, bijna veertig jaar later zijn die extra doden er niet. Jaar na jaar moeten die verwachtingen naar beneden worden bijgesteld.

Daarom is het steeds een goed idee om eerst eens te kijken naar wat de cijfers echt zeggen. In OurWorldInData, gerenomeerd om het verzamelen van goed onderbouwde informatie heeft hierover een artikel. Volgens dat artikel vielen er 39 directe doden. Dus doden als direct gevolg van de ontploffing. Er vielen 2 doden door de effecten van de explosie zelf, en 29 brandweerlieden stierven in de daaropvolgende dagen als gevolg van een overdosis aan straling tijdens de bluswerken. Die hadden kunnen vermeden worden met een betere organisatie. In 2005 lag de laatste schatting van de VN op 4000 doden door straling. Maar dat is gebaseerd op een model waarbij men geen ondergrens legt aan de hoeveelheid straling die een mens mag krijgen. Dat is natuurlijk niet redelijk omdat er ook zoiets is als natuurlijke straling, zoals ik al eerder aangaf. Als je op die manier, geprojecteerde doden over een grote populatie rekent, namelijk gans Oekraïne en Rusland, dan bekom je, zelfs met die zeer lage dosissen, grote aantallen slachtoffers.

In het rapport “sources and effects of ionizing radiation” van UNSCEAR (Verenigde naties) staat op pagina 58 dat men kort na de ramp 237 hulpverleners heeft onderzocht, waarvan er, 134 acute stralingssymptomen hadden, en zoals eerder gezegd, zijn hiervan 28 gestorven aan die straling tijdens de eerste 4 maanden. Het is duidelijk dat van de andere 106 patiënten verschillende belangrijke gezondheidsproblemen hadden voor de rest van hun leven en transplantaties hebben moeten ondergaan en er één zelfs een beenamputatie moest ondergaan. Maar, zoals eerder gezegd: de beveiliging van de fabriek in Tsjernobyl is niet te vergelijken met Europese of Amerikaanse kerncentrales. Bovendien heeft men verschillende niveaus van beveiliging afgeschakeld en veel te lang gewacht om de noodtoestand uit te roepen. Dat laatste is pas gebeurd toen Europese landen argwaan begonnen te krijgen.

OurWorldInData heeft nog een ander interessant artikel waarin de verschillende vormen van energieopwekking met elkaar vergeleken worden op het gebied van veiligheid en duurzaamheid. Per terawattuur (TWh ) aan energie, vallen er zo’n 25 doden bij kolencentrales. Bij gascentrales, waar de groenen zo van houden, vallen er 3 doden per TWh en bij biomassa 4,5. Bij windenergie, zonne-energie én kernenergie vallen er ongeveer 0,05 doden per TWh. Daarin zitten ook de doden van Tsjernobyl. Daarbij produceert windenergie volgens datzelfde rapport 4 gram CO₂, zonne-energie 5 gram CO₂ en nucleaire energie 3 gram CO₂ per kWh. Ter vergelijking: kolencentrales produceren 820 gram en gascentrales 490 gram, maar een recent VN rapport zegt dat de lekken van methaan bij ontginning en transport het verschil tussen gas en kolen volledig teniet doet.

Deze podcast is er één van traag denken. De Russen hebben begin maart een kerncentrale in Oekraïne gebombardeerd. Er werd een opleidingsruimte geraakt. De rest van de tekst in deze aflevering was al geschreven lang voor de Russen Oekraïne binnenvielen. Ondertussen zie je in verschillende sociale media het doembeeld verschijnen van een nucleaire ramp als gevolg van dergelijke beschietingen. Ik ga hier niet op in omdat ik die zaken nog niet diep genoeg heb onderzocht, maar ik wil enkel melden dat een nucleaire ramp van grote omvang creëren door een kerncentrale te bombarderen zo goed als onmogelijk is.

4. Het is technologie uit het verleden.

Toen ik aan deze tekst begon te schrijven zaten de Russische soldaten nog braaf in hun kazerne. Nu Russisch gas een probleem is geworden, is de houding van de groenen over kernenergie veranderd.

Maar daarvoor werd door hen dikwijls kernenergie bestempeld als ‘technologie van het verleden’. Dat is zo’n inhoudsloos argument. Technologie is niet van het verleden of van de toekomst. Er is enkel technologie die waarde creëert en technologie die dat niet meer doet. De eerste heeft recht van bestaan, de andere niet. “Technologie van het verleden” is een argument dat je gebruikt als je geen echte argumenten hebt. Staal maken we ook al meer dan 2000 jaar, maar toch is dat geen technologie uit het verleden. De helft van de staalsoorten die nu aan de automobielsector geleverd worden bestonden vijf jaar geleden nog niet.

Nucleaire centrales hebben een zeer hoge betrouwbaarheid en de technologische kennis om zo’n installatie te bouwen en te beheren is echt wel actueel en blijft nog steeds evolueren. Er wordt nog altijd onderzoek naar gedaan en er komen nog dagelijks nieuwe technologieën en nieuwe wetenschappelijke inzichten in de nucleaire sector.

Als men dat zo zegt, dan kan men even goed zeggen dat windmolens ‘technologie uit het verleden’ is. Windmolens werden al in de oudheid gebruikt, dus waarom zou dat dan wel de technologie van de toekomst zijn? Nog eens: ik vind dat een zinloze discussie. Een moderne windmolen is bijna niet te vergelijken met een windmolen uit de oudheid en ook daar worden nog dagelijks nieuwe inzichten geboren.

5. De technologie van de SMR’s bestaat enkel op papier / het is powerpointtechnologie.

SMR staat voor Small Modular Reactors.

Wacht, daarstraks was kernenergie de ‘technologie van het verleden’, maar als ze horen van nieuwe technologie in de nucleaire sector, dan wordt daarvan gezegd dat die technologie enkel op papier bestaat en je er dus ook niet op mag rekenen.

Maar dan hebben we een fundamenteel probleem. Als men enkel energie wilt opwekken met wind en zon, dan zal men technologie nodig hebben om massaal elektriciteit te stockeren…. en die bestaat nog niet, zelfs niet op papier. De beste batterijen kunnen de variaties van het net opvangen gedurende enkele uren en dat is al een zeer dure investering. Om nog niet te spreken van het overbruggen van een nacht… of een donkere windstille week in de winter. De Duitsers hebben er zelfs een term voor: Dunkelflaute. Schrijf ik daarom windenergie en zonne-energie af? Nee, maar we moeten ons bewust zijn van de beperkingen en nadenken over hoe we die zullen oplossen. Niet alle technologie die we nodig hebben om enkel met wind en zon energie op te wekken bestaat al en we moeten eraan werken om die te ontwikkelen… op dezelfde manier als aan de ontwikkeling van vierde en vijfde generatie kerncentrales.

Maar die SMR’s staan al veel verder van vele mensen beseffen. In China is vorig jaar een eerste zo’n centrale opgestart en aan het net gehangen. Ja, in China. Spijtig genoeg is er in Europa zoveel weerstand dat wij niet de eerste waren.

Ook in Finland is eind vorig jaar groen licht gegeven voor de indienstnametesten van de Olkiluoto 3 kernreactor met de bedoeling om hem dit jaar definitief op te starten. Dit is een derde generatie, EPR reactor. In China draaien er al enkele met die technologie.

6. Het is zeer duur…

Dat is voor onze volgende aflevering over kernenergie. Ondertussen swingen de prijzen van fossiele brandstoffen zo de pan uit dat hier niet meer over gesproken wordt, dus zal ik eerst nog enkele andere onderwerpen behandelen. Dit is nog altijd een podcast over kritisch denken, weet je wel, we zouden nog vergeten het niet enkel over klimaatverandering en kernenergie gaat…

Het citaat van vandaag komt van Etienne Vermeersch.

Vermeersch zei:

Ik heb nooit de Arkprijs van het Vrije Woord gekregen, precies omdat ik altijd voor het vrije woord heb gekozen tegen modieuze opvattingen in.

De wikipediapagina van het Fukushima-incident.

Lars Roobol op twitter over hoe gekleurd de media is over de Sendai ramp

George Monbiot in The Guardian over waarom hij sinds Fukushima niet meer bezorgd is over kernenergie.

Het onderzoek van de Verenigde Naties dat de gevolgen van het Fukushima-accident in detail volgt.

Hier lees je dat Japan zijn kerncentrales geleidelijk aan weer opstart.

En dat Japan kernenergie als een strategisch onderdeel ziet.

De ergste schatting van het aantal slachtoffers van Tsjernobyl vind je op Wikipedia.

Een artikel op OurWorldInData over het aantal slachtoffers er in Tsjernobyl.

Het rapport “sources and effects of ionizing radiation” van UNSCEAR (Verenigde naties)

Het artikel in OurWorldInData waarin het aantal slachtoffers per MWh er vallen voor de verschillende energiebronnen

VN rapport dat zegt dat de lekken van methaan bij ontginning en transport het verschil tussen gas en kolen volledig teniet doet.

In China is vorig jaar een eerste SMR centrale opgestart

In Finland is eind vorig jaar groen licht gegeven voor de indienstname-testen van de Olkiluoto 3 kernreactor