Homeopatische zelfmoord

Goeiedag, het is vandaag zondag 13 februari 2011, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 80ste aflevering van deze podcast. Deze aflevering kwam tot stand mede dankzij Rik Delaet. De muziek is van Niek Lucassen.
Vorige week had ik gezegd dat ik een rekening zou openen waarop je kan storten om deze podcast te steunen, maar voorlopig moet je nog niet zoeken. Ik heb de rekening aangevraagd en wacht op respons van de bank. Ik hou jullie op de hoogte.
Vandaag bespreken we de heldhaftige zelfmoordpoging van Skepp vorige week zaterdag.
Vorige week zaterdag op 10 uur 23 hebben overal ter wereld mensen geprobeerd om zelfmoord te plegen met behulp van homeopathische middelen. Het uur 10u23 was niet zomaar gekozen, maar verwijst naar het getal van Avogadro dat zegt dat er ongeveer 10²³ moleculen van een stof zitten in één mol, wat voor koolstof overeenkomt met 12 gram. De boodschap die de actievoerders wilden brengen, was dat homeopathische middelen verdund worden tot hoeveelheden die kleiner zijn dan 1 op 10²³ zodat de kans dat je nog moleculen opgeloste stof in het middel aantreft zo goed als nul is en het gewoon absurd is om te denken dat het kan werken. Maar de actie was vooral gericht op het Europees parlement dat een wet stemde die homeopathie uitzonderlijk het recht geeft om beweringen over de werking van hun middelen te doen zonder dat ze die hoeven te bewijzen. Volgens ons moeten homeopathische middelen, net als andere geneesmiddelen, hun beweringen bewijzen voordat ze erkend kunnen worden. Er is geen reden om een uitzondering toe te staan.
Op YouTube kan je hiervan filmpjes vinden uit Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika tot in Canada! Link naar youtube filmpjes Op de linkpagina van deze aflevering vinden jullie enkele links.

Ook in Brussel hebben enkele ‘helden’ van Skepp en hun Waalse zusterorganisatie Comité Para, geprobeerd om zichzelf van kant te maken. Ikzelf kon er spijtig genoeg niet bij zijn, maar Rik was er wel! Alle pogingen zijn mislukt, ook Rik heeft het overleefd, gelukkig maar, want wie zou anders deze tekst nagelezen hebben?

De reacties bleven natuurlijk niet uit. Ik heb er hier enkele uitgekozen. Laten we eens kijken of daar interessante zaken in staan.

Een lezersbrief in De Morgen van vrijdag 4 februari verklaart alles: wat moeten wij toch dom zijn dat we dit niet begrijpen: het gaat om “informatie-overdracht”!!! De ondertekenaars van die brief gooien blijkbaar kwistig met de titel van Dokter.

Hier komt het:

Het artikel kan je hier lezen:
http://knack.rnews.be/nl/actualiteit/opinie/vrije-tribunes/homeopathie-is-meer-dan-scheikunde/opinie-1194947166557.htm

Wat valt er over deze brief te zeggen.
Natuurlijk weten de manifestanten ook dat er weinig homeopaten zijn die denken dat je op die manier zelfmoord kan plegen. Dat was uiteindelijk ook niet de bedoeling. Het was vooral de bedoeling om een spectaculaire actie uit te voeren die de absurditeit van de beweringen van homeopaten aan het publiek duidelijk maakt.
Heel veel aanhangers van homeopathie denken immers dat het over kruidengeneeskunde gaat. Als ze wisten dat het om absurde verdunningen gaat, dan verliezen de homeopaten terstond meer dan de helft van hun aanhangers. Blijkbaar beseffen de homeopaten dat maar al te goed en daarom proberen ze hun absurde beweringen niet te veel onder de aandacht te brengen. Zelfs Van Wassenhoven, de voorzitter van de Belgische homeopathische vereniging zei op 20 November 2010 in De Standaard: “Veel mensen denken dat homeopathische middelen zo verdund zijn dat er niets meer in zit, maar dat klopt niet. De meerderheid van de homeopathische middelen zijn wél geconcentreerd genoeg.”
Ja maar, hoe zit het nu? Zijn ze verdund, of toch niet zo verdund? Of zijn er verschillende soorten homeopathie? En zo ja, welke soort is dan nu door de Europese wet erkend? Blijkbaar zijn ze er zelf niet helemaal uit.

Volgens mij hoef je geen expert in de fysica te zijn om tot de conclusie te komen dat de ondertekenaars van de brief uit De Morgen dringend onderricht moeten worden in een aantal basisprincipes van de wetenschap.
Er is namelijk een groot verschil tussen de energietransporten van draadloze netwerken en de beweerde energietransporten tussen watermoleculen in homeopathische oplossingen. De wetten van het elektromagnetisme zijn zeer goed gekend in de wetenschap. Dat is ook de reden dat we er zo’n straffe dingen mee kunnen doen! Maar al die signalen zijn meetbaar. De zogenaamde informatieoverdracht tussen watermoleculen is nog nooit op een repliceerbare manier aangetoond, bovendien strookt ze helemaal niet met de huidige kennis van de wetenschap. Maar er is ook niets dat hoeft te worden verklaard in dit geval. In tegenstelling tot wat Michael Brooks in ‘13 Things That Don’t Make Sense’ zegt, is de situatie van homeopathie helemaal niet te vergelijken met de situatie van donkere massa. Dat laatste is een natuurverschijnsel waar we nog geen verklaring voor hebben. In de homeopathie loopt alles zoals we verwachten: Het is geschud water en mensen worden beduveld door het toeval van het placebo-effect.
De vergelijking met Kepler, of soms ook wel Galileï of Copernicus is nogal pathetisch. Om te beginnen heeft geen enkele van die theorieën er zo lang over gedaan om erkend te worden. Ten tweede is de kennis van de wetenschap op dit moment niet te vergelijken met toen en hebben die mensen op hun erkenning moeten wachten door de onwil van de godsdienstautoriteiten, niet door de wetenschappelijke wereld. Ten derde hebben die theorieën wel een onbegrepen verschijnsel verklaard, terwijl de homeopathie helemaal niets verklaart. Dit is een ad ignorantum argument: We weten nog niet zoveel, dus is het mogelijk dat dit wel waar is.
De vergelijking met grafiet en diamant is natuurlijk helemaal niet relevant. Diamant en grafiet zijn kristallijne, vaste stoffen met stabiele structuren terwijl water een vloeistof is. De definitie van een vloeistof is precies dat de moleculen vrij door elkaar bewegen. Het is bovendien fout om te beweren dat die twee toestanden van koolstof chemisch identiek zijn. Bij diamant zijn de 4 bindingen van het koolstofatoom verbonden met telkens verschillende naburige atomen zodat je allemaal verzadigde bindingen hebben die daardoor een driedimensionale tetraëderstructuur vormen. In de kristallografie spreekt men van een vlak gecenterde kubus. In het geval van grafiet bindt elk koolstof zich slechts aan 3 naburige atomen zodat er een lagenstructuur ontstaat. Naast die 3 bindingen is er ook nog telkens een onverzadigde binding.  Structuurveranderingen zijn bovendien zeer goed begrepen door metallurgen. Ze spelen daar hele dagen mee en kunnen op basis daarvan alleen de sterkte van staal laten variëren van 250 tot 1500 MPa!
Van daaruit springen naar het feit dat water geheugen zou hebben is wel een heel grote sprong. Ten eerste moet je aantonen dat water zo’n speciale toestanden kan hebben. Die structuren zouden meetbaar moeten kunnen zijn. Ten tweede moet je kunnen aantonen dat die structuren na al die verdunningen in het materiaal blijven zitten. Ten derde moet je aantonen dat die structuren in dat water een biologisch organisme kunnen beïnvloeden. En uiteindelijk moet je ook nog aantonen dat onzuiverheden in dat water deze beweerde structuren niet negatief beïnvloeden, want die zijn niet te vermijden. Een homeopathische bereiding moet dus op één of andere manier een magische kennis hebben om te weten welke opgeloste stoffen wel door het water moeten worden onthouden en welke niet.
Deze argumenten zijn eigenlijk misvattingen van het type “Naderende aanvaarding”.  Maar volgens mij zijn we helemaal nog niet aan het naderen.
Waarom is homeopathie dan toch zo succesvol dat er een miljardenindustrie is uit gegroeid?
Te veel om hier in kort bestek op te antwoorden. Maar bedenk even het volgende: waarom zijn al die bedevaartsoorden, miraculeuze tempels, gebedsgenezers enzovoort zo succesvol? Omdat er ooit mensen, die bij hen hun heil zochten, na enige tijd genazen en er reclame voor gingen maken, terwijl diegenen, waar het niet hielp, doodgingen, hun mond hielden of monddood werden gemaakt. Als zo’n 60% van de ziekten spontaan genezen is het dan zo speciaal dat er af en toe mensen, die bij een homeopaat te rade gaan, genezen? En als deze homeopaat je dan ook nog kan garanderen dat zijn middel 100% ‘natuurlijk’ is en 0% bijwerkingen heeft.
Nee, het gaat erom dat je jezelf durft toegeven dat je bedrogen kan worden.

Volg deze raad van mezelf op: Als je huisarts in het lijstje van deze ondertekenaars voor komt, zou ik toch aanraden om een andere te gaan zoeken.

Ha ja, dan was er nog dat autoriteitsargument. Die Nobelprijswinnaar die hen bijstaat. Montagnier. Hoe zit het daarmee?
Als je zoiets leest, geraak je wat ontmoedigd, omdat je alles wat die kerel gezegd heeft moet beginnen uitpluizen en kritisch onderzoeken, en dat vraagt toch wel veel tijd.
Maar dan komt die prachtige skeptische gemeenschap je ter hulp. En inderdaad, onze beste PZ Myers heeft er een prachtig artikel over geschreven! En Rik heeft dat natuurlijk voor mij vertaald! Hier is het:

Categorie: Scepticisme
Geplaatst op: 24 januari 2011 20:55 door PZ Myers

Nee, niet echt – dat werk is vele malen onafhankelijk bevestigd. Onlangs echter heeft Deepak Chopra Luc Montagnier, de Nobelprijswinnende medeontdekker van het humaan immunodeficiëntie virus, geprezen omdat hij de muren van de wetenschap heeft doen omvallen – wat al zou moeten volstaan om de arme man te veroordelen. Maar ik moest een kijkje nemen naar wat Montagnier precies beweerde, en ik ben bang dat het enige wat omvalt zijn geloofwaardigheid is.

Montagnier beweert in verschillende kranten dat het DNA van pathogene bacteriën een elektromagnetisch signaal (EMS) uitzendt, en verder, dat als je dat DNA homeopathisch verdunt, zodat er geen DNA daadwerkelijk aanwezig is, het water datzelfde signaal blijft afgeven. Verder, als je twee flacons homeopathisch verdund EMS-uitzendend water naast elkaar zet, kan het signaal van het ene naar het andere worden overgedragen. En verder dat alleen bacteriën en virussen, die pathogeen zijn voor mensen, dit signaal produceren; gewone E. coli niet. Het is waanzin gestapeld op waanzin.

Er is geen zinnige uitleg voor dit fenomeen, slechts enkel wat wilde speculatie dat “watermoleculen lange polymeren van dipolen verbonden door waterstofbruggen kunnen vormen die zichzelf in stand houden door de elektromagnetische straling die ze uitzenden”. Meer waanzin!

Ik ben nochtans niet van plan om de paper te bekritiseren omdat hij een mysterieus mechanisme zonder samenhangende fysische oorzaak postuleert. Ik las het paper en noem het onzin op grond van de slordigheid van het werk. Ik geloof er niet in, niet omdat ik geneigd ben om het onwaarschijnlijk te vinden (al doe ik dat wel), maar omdat het een ontstellend slechte paper is.

Laten we eerst eens kijken naar de gadget die hij gebruikt om deze signalen op te nemen.

Een spoel rond een potje, een versterker en een computer.
Geweldig, is het niet? Hij maakt gebruik van een laptop-pc met een Soundblaster geluidskaart voor de analoog naar digitaal signaal conversie, aangesloten op een hifi eindversterker, die op zijn beurt aangesloten is op een spoel van koperdraad. Een flacon met de te testen oplossing bevindt zich in de spoel. Niet te geloven!

Het is helemaal niet onmogelijk om elektrische signalen met een apparaat als dit te meten. Ik heb het zelf nog gedaan. Als pas afgestudeerde bouwde ik een leuk gadget, dat bestond uit een elektronische printplaat, die ik geëtst met een fijn netwerk van dunne interdigiterende koperen lijnen, waarop ik een larvale zebravis kon plaatsen, en daarmee de actiepotentialen van het Mauthner neuron kon registreren, een grote cel die een rol speelt bij de ontsnappingsreflex van de vis. Het werkte eigenlijk redelijk goed, maar was nogal precair – de vis moest precies goed zijn gericht, er mocht niet te veel water op de plaat liggen of hij zou wegdrijven van het contact, en de signalen waren zeer variabel in kracht. Maar ja, wanneer een buitengewoon grote cel een massief signaal afvuurde (vele tientallen millivolt!) op minder dan één millimeter van de plaat, konden we het registreren met onze apparatuur. Natuurlijk was het ook extreem gevoelig voor allerlei externe signalen – we deden onze experimenten met het apparaat in een kooi van Faraday, en je kon heel leuk met je vingers in de buurt van de plaat wiebelen en daardoor allerlei storende signalen mee opnemen.

Nu kijk ik naar Montagniers opstelling, die er nog meer ineengeflanst uitziet dan mijn oude gadget, en wat zie ik: een gevoelige ruisdetector. Het is weinig meer dan een leuke, kleinschalige versie van een Scientology e-meter, een gadget dat ruis uit de omgeving opneemt en een naald over een wijzerplaat laat wiebelen.

Nu eens kijken naar de ‘data’ die eruit komen.

Detectie van EMS van een suspensie van Mycoplasma pirum: Links: achtergrondruis (van een ongefilterd suspensie of een negatief met lage verdunning). Rechts: positief signaal (van een hoge verdunning D7 (10↑-7)). (a) de werkelijke opname (2 seconden van een 6 seconden opname) na WaveLab (Steinberg) behandeling, (b) een gedetailleerde analyse van het signaal (schaal in milliseconden), (c) Matlab 3D Fourier transformatie analyse (abscis: 0-20 kHz , ordinaat: de relatieve intensiteit, 3D-dimensie: de opname op verschillende tijdstippen); frequenties zijn gevisualiseerd in verschillende kleuren, (d) Sigview Fourier-transformatie: noteer de nieuwe harmonischen in het bereik van 1.000-3.000 Hz.

Blijkbaar is al, waartoe een winnaar van de Nobelprijs in staat is, onbewerkte screendumps van zijn PC weergeven, en hij kan er nog mee wegkomen om dit te publiceren. Maar kijk eens naar de onbewerkte data bovenaan – achtergrondruis van een celvrij flacon aan de linkerkant, en een enorme homeopathische verdunning van een Mycoplasma suspensie aan de rechterkant. Waaw! Hoe velen van jullie zouden zo’n rommelgegevens willen opnemen en dan ook nog publiceren?

Tussen haakjes, het is niet zomaar mijn verkleinde weergave van de figuur die de schaal onleesbaar maakt. Ze zeggen nergens wat de grootte van het EMS is. Ik vermoed dat ze dat zelfs niet weten; ze zetten gewoon de versterker op maximum om veel rommelruis te krijgen, en nemen niet eens de moeite om iets te kalibreren.

Er zijn nog een paar aanwijzingen dat dit pathologische wetenschap is. Ze kijken naar een minuscuul, variabel resultaat dat geneigd is tot het meenemen van allerlei irrelevante signalen, maar nergens in de hele paper vind ik het woord “blind” terug. Dit soort experiment vereist extreme discipline en zorg, maar de auteurs nemen niet eens de moeite om de gebruikte protocollen te beschrijven. Dat doet een lampje branden!

Een ander teken is dat de paper van onderwerp naar onderwerp fladdert, snel wat oppervlakkig geëxperimenteer met verdunningen, ruisopname en chemische bewerkingen. Het paper zelf is een mengelmoes van ruis, en is een van de meest onprofessionele beschrijvingen die ik ooit ben tegengekomen – en denk eraan, ik leid studenten op. Zij claimen het bestaan van een werkelijk opmerkelijk fenomeen. Een goede wetenschapper zou zich vooral richten op één fundamentele observatie, de bewering dat ze soortspecifieke bacteriële signalen met hun rudimentaire apparatuur kunnen opnemen, en net die ene bewering hard en geloofwaardig maken. Maar nee. Ze pronken met een aantal zeer zwakke onbewerkte data en vervolgens vinden ze er niet beter op om het experiment een biljoen keer te verdunnen en aanspraak te maken hetzelfde signaal waar te nemen. Ik vond de eerste waarneming al dubieus, waarom laat je me iets nog onwaarschijnlijker zien?

En tenslotte is een ander verdacht teken aan de data. Dit paper werd ingediend op 3 januari 2009, herzien op 5 januari 2009, en aanvaard op 6 januari 2009. Dat is een ongelooflijke prestatie, vooral voor een paper met zo’n ongelooflijke resultaten, en de herzieningen moeten nogal summier zijn geweest om in één dag afgewerkt te kunnen zijn. Toch is het een afschuwelijke paper die ik zou verdronken hebben in een zee van rode inkt. Wie keek dit na, de auteur zijn moeder? Misschien zelfs iemand nog dichterbij. Raad eens wie de voorzitter van de redactieraad (http://www.springer.com/life+sciences/bioinformatics/journal/12539?detailsPage=editorialBoard) is: Luc Montagnier.

Het werk heeft wel een historisch precedent, dat wel. Dit is dezelfde onzin en hetzelfde apparaat als waarmee Benveniste  rondleurde. Is er iets in de wijn in Frankrijk? Ik zou bijna geloven dat deze verschrikkelijke tijdsverspilling gebeurde onder de invloed van een okshoofd of twee van het goedkope spul.

Montagnier L, Aissa J, Ferris S, Montagnier J-L, Lavallee C (2009) Electromagnetic Signals Are Produced by Aqueous Nanostructures Derived from Bacterial DNA Sequences. Interdiscip Sci Comput Life Sci 1: 81-90.

Het citaat van vandaag komt van Paul Dirac.

Paul Dirac was één van de grondleggers van de kwantummechanica. Mijn eerste kennismaking met deze man was echter de Dirac impuls uit de signaaltheorie. Dat is een oneindig korte signaalpuls met een oneindig hoge amplitude zodat de energie niet nul is. Zo’n puls wordt in de praktijk dikwijls benaderd omdat het interessant ervan is dat het spectrum van zo’n puls alle frequenties weergeeft. Als je dus een diracimpuls aan een versterker aanbiedt, dan kan je aan de uitgang met één meting de volledige karakteristiek van die versterker meten. Hij kreeg in 1933 samen met Schrödinger de Nobelprijs omwille van hun atoommodel.

Dirac was een overtuigd atheïst. Wolfgang Pauli reageerde op een zeldzame verklaring van Dirac met: “Als ik Dirac goed begrijp, bedoelt hij dit: er is geen god en Dirac is zijn profeet.” Dirac zei:

In de wetenschap probeer je mensen, op zo’n manier dat iedereen het begrijpt, iets te vertellen wat niemand tevoren wist. Maar in de dichtkunst gebeurt precies het tegenovergestelde.

Tot de volgende keer.