Drie dwaze geloofspunten gekoesterd door niet zo dwaze mensen (1)

Goeiedag, het is vandaag zondag 3 januari 2010, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 43ste aflevering van deze podcast. Vandaag bespreken we 1 van drie dwaze geloofspunten die door niet zo dwaze mensen gekoesterd worden. In de volgende aflevering komen het tweede en het derde geloofspunt aan bod. Deze podcast is een vertaling van een tekst van Greta Christina, die ze op 30 oktober jongstleden op haar blog heeft gepost. Rik Delaet heeft deze tekst vertaald. Een link naar het origineel vind je op mijn website.

Drie dwaze geloofspunten gekoesterd door niet zo dwaze mensen, door Greta Christina (origineel)
Gepost op 30 oktober 2009. Vertaald door Rik Delaet

“Je kan de onwaarheid van een geloof nooit aantonen.”

Ik kom dit refreintje de laatste tijd meer en meer tegen. “Je kan de onwaarheid van een geloof nooit aantonen, tenminste toch niet van mijn geloof.”

“Natuurlijk”, gaat het dan door, “zijn er vele voorbijgestreefde geloofspunten — zoals het jonge-aardecreationisme, dat het heelal rond de aarde draait, dat de zon door het zwerk wordt getrokken door Apollo’s strijdwagen — waarvan de wetenschap de onjuistheid heeft aangetoond. Maar de moderne, progressieve en gematigde geloofspunten kan je met wetenschap niet weerleggen. Daar gaat het eenvoudigweg om geloof: mensen hebben daar een op rede gebaseerd geloof in, uitgaande van hun eigen persoonlijke levenservaring.”

En dan hoor je het vanzelfsprekende gevolg van deze uitspraak: “Daarom is atheïsme ook maar een geloof net als religie. En atheïsten zijn net zo dogmatisch en bevooroordeeld als ze denken dat atheïsme door beter bewijsmateriaal wordt ondersteund”.

De gebruikelijke repliek hierop van de atheïsten is: “Maar dat is de gatengod! Telkens als jullie een fenomeen tegenkomen waarvoor de wetenschap nog geen afdoende uitleg heeft gevonden, vullen jullie dat tekort op met jullie God! Wat is de zin daarvan? Hoe komen jullie erbij dat elk onverklaard fenomeen zijn verklaring zou vinden in de religie? Is er ooit een fenomeen geweest dat zijn uiteindelijke verklaring heeft gevonden in het bestaan van God?”

Hetgeen een redelijk goed antwoord is dat ik zelf ook vaak gebruik. Maar vandaag wil ik het over iets anders hebben.

Vandaag wil ik uitleggen dat dit eenvoudigweg niet zo is.

In feite doen vele moderne, progressieve en gematigde geloven uitspraken over de waarneembare wereld. En vele van deze uitspraken worden niet ondersteund door de wetenschap, zijn er zelfs in rechtstreekse tegenspraak mee.

Als voorbeeld haal ik drie specifieke religieuze geloofspunten aan. Helemaal geen duistere cultussen of rigide fundamentalistische dogma’s; geen jonge-aardecreationisme of de leer dat hosties letterlijk en fysiek in het lichaam van Christus worden omgezet of het geloof dat de menselijke geest gedirigeerd wordt door ruimtewezens. Ik wil het hebben over drie wijdverbreide geloven van moderne, progressieve en gematigde gelovers: geloven die je wel vaker tegenkomt bij intelligente en opgeleide gelovigen, die wetenschap respecteren en denken dat er geen contradictie is tussen geloof en wetenschap.

En ik wil erop wijzen dat ook deze geloven in directe tegenspraak zijn met het voorhanden zijnde bewijsmateriaal, bijna in dezelfde mate als de duistere cultussen en rigide fundamentalistische dogma’s.

Hier gaan we dan! De huidige te weerleggen geloofspunten zijn:

1. De evolutie wordt geleid door God.

Ook gekend als “theïstische evolutie.” Bij progressieve en gematigde gelovers komt dit idee over evolutie in hoge mate voor. Ze verwerpen vlot (en terecht) de bewering van de jonge-aardecreationisten dat de mensheid en het heelal 6.000 jaar terug eensklaps werden geschapen. Ze verwerpen deze beweringen omdat ze het bewijsmateriaal volledig tegenspreken. Daarentegen beweren ze dat de evolutie precies zo verloopt als dat de biologen beweren, maar dat dit proces door God zo wordt gestuurd dat daardoor de mensheid en de rest van het leven zijn ontstaan.

Een geloof dat al bijna evenzeer als het jonge-aardecreationisme door bewijsmateriaal wordt weerlegd. Nergens in de anatomie, nergens in de genetica, nergens in het fossielenbestand of het geologische feitenmateriaal is er een greintje aan bewijsmateriaal voor een goddelijke interventie terug te vinden. Integendeel. Als het waar was dat God het evolutieproces had gestuurd dan zou ze helemaal anders zijn verlopen. Dan zouden we regelmatig zien dat, als de anatomie van generatie naar generatie verandert, tenminste af en toe een structuur op niet-geleidelijke wijze zou zijn bijgewerkt. Dan zouden bijvoorbeeld menselijke knieën en ruggen beter zijn aangepast aan een leven op twee benen dan voor een leven op vier poten. (Zei ze bitter, een ijszakje op haar zere knie leggend…) We zouden verwachten dat menselijke netvliezen geen blinde vlek meer zouden vertonen, maar zouden vervangen zijn door het veel betere ontwerp zoals we dat vinden in een octopusoog bijvoorbeeld. We zouden verwachten dat de vaguszenuw zou herleid zijn zodat ze die vreselijke omweg niet moet maken om haar bestemming te bereiken. We zouden verwachten dat ons brein zou toegerust zijn met een risico kosten-batenanalyse beter aangepast aan een levensduur van 70 jaar dan aan een van 35 jaar. We zouden verwachten… Ik kan zo nog uren doorgaan…

En dat telt niet alleen voor mensen. We zouden walvissen met kieuwen verwachten en panda’s met echte duimen en struisvogels zonder stomme overbodige vleugeltjes en … Allemaal niets van te merken.

Wat we wel zien is wat we zouden verwachten als de evolutie zou verlopen als een natuurlijk, fysisch proces. We komen “ontwerpen” tegen met fouten, inefficiënt en soms volledig van de pot gerukt. “Ontwerpen” wier enige redelijke verklaring is te vinden in de geleidelijkheid die te vinden is in het fysische proces van evolutie. Wij zien anatomische aanpassingen die minder efficiënt zijn dan zou kunnen, als ze niet ingeperkt waren door het feit dat elke nieuwe generatie maar een kleine verschuiving in eigenschappen kan vertonen ten opzichte van de vorige, zonder plotse sprongen naar een volledig nieuw en beter ontwerp. Wij zien anatomische aanpassingen die slechts weinig veranderen doordat elke nieuwere versie een verbetering moet zijn van de vorige (of tenminste geen verslechtering…). We zien massale hoeveelheden bewijsmateriaal dat evolutie slechts zeer langzaam, zeer geleidelijk gaat, waarbij de anatomie maar heel weinig (of niets) verandert ten opzichte van de vorige generatie.

En zo zou het niet gaan als hier een bewuste ontwerper aan het werk was. Zelfs maar wat gepruts door een bewuste ontwerper zou andere resultaten opleveren.

Zelfs als een ontwerper moet vertrekken van een reeds bestaand ontwerp dan nog kan hij ingrijpende, niet geleidelijke veranderingen aanbrengen. Hij kan kastjes uitbreken en er vensters voor in de plaats zetten, en de kachel zetten op de plaats waar nu de koelkast staat. Dan is het niet nodig om de kachel centimeter per centimeter om de week of jaar of twintig jaar te verplaatsen. En het is ook niet nodig dat elke verschuiving van één centimeter voordelen moet opleveren ten opzichte van de vorige positie. Hij zit ook niet vast aan een systeem waarbij dat, als de kachel na een aantal verschuivingen voor de deur zou komen te staan, het hele project moet worden afgeblazen omdat voor de deur staan een serieus nadeel is.

En als die ontwerper dan ook nog eens een keertje almachtig is dan hoeft hij zich zelfs niet te houden aan de begrenzingen van het vorige ontwerp. Dan hoeft hij zich helemaal nergens aan te houden. Waarom zou een almachtige en goedwillende god, een god die op magische wijze het DNA zou kunnen wijzigen, leven gaan scheppen door gebruik te maken van het langzame, wrede, gewelddadige, inefficiënte, als met plakband werkende proces van evolutie?

Nu is het wel zo dat we soms wat bewijzen voor wat soms “sprongen” genoemd worden vinden in de fossielenopvolging: bewijsmateriaal dat evolutionaire veranderingen soms langzaam, en soms veel sneller gebeuren. (Het is een controversieel standpunt, maar aangehouden door een aantal gerespecteerde evolutiebiologen.) En sommige gelovers in theïstische evolutie zijn op deze hypothese gesprongen en hangen eraan als was het de laatste helikopter uit Saigon.

Maar het “snelle sprongen” item is erg misleidend. “Snel” in evolutionaire termen betekent “verlopend over enkele honderden jaren in plaats van over enkele duizenden jaren.” (of zelfs “over enkele duizenden jaren in plaats van over enkele honderdduizenden jaren.”) En recent onderzoek heeft dan nog eens aangetoond dat evolutie soms verrassend snel, in enkele tientallen jaren kan plaatsvinden… en toch een volledig natuurlijk proces van geleidelijke verandering kan zijn met kleine stapjes van elke generatie naar de volgende. Precies zoals we zouden verwachten voor een evolutieproces als een volledig natuurlijk, fysisch proces van afstamming met kleine veranderingen. Dus zelfs als deze hypothese van “snelle sprongen” (of “gepuncteerd evenwicht”) waar is dan wijst dit nog niet op een theïstische evolutie. Voor geen sikkepit.

Dus: er is niet het minste bewijs dat de evolutie een door een God geleid proces zou zijn. En er is juist een massa aan bewijsmateriaal voor het tegendeel.

Dat was het voor vandaag. Volgende keer spreken we over:
• Menselijk bewustzijn is het gevolg van een onstoffelijke ziel.
• Een bewust heelal

Het citaat van vandaag komt van Johann Hari. Johann Hari is een britse journalist die veel bekendheid verwierf door zijn oorlogjournalistiek.. Hij won reeds vele journalistieke prijzen en werd door de Daily Telegraph genoemd als één van de meest invloedrijke mensen en door Pink News als één van de meest invloedrijkste homo’s van Groot Brittannië. Johann Hari ziet zichzelf als een tegenstander van alternatieve geneeskunde en verdediger van de vrije meningsuiting. In verband daarmee pleit hij voor de uitbreiding van de wetten op vrije meningsuiting tot kritiek op godsdiensten, met inbegrip van de islam. Johann Hari zei:

Ik respecteer je te veel als persoon om je belachelijke geloof te respecteren.

Tot de volgende keer!