Podcast: Download
Dit is dus het derde deel van deze discussie over de Twijfelbenadering. We hadden het erover dat Volledige Zekerheid hebben over een geloof onlogisch was omdat geloof iets is waarover je per definitie niet 100% zeker kan zijn. Hoe maken we nu onderscheid tussen een religieus gematigde en een religieuze fundamentalist?
De tekst van deze aflevering is vertaald door Rik Delaet.
Vandaag komt het derde en voorlaatste deel van De Twijfelbenadering aan bod.
1. De TwijfelBenadering deel 3
Dit is dus het derde deel van deze discussie over de Twijfelbenadering. We hadden het erover dat Volledige Zekerheid hebben over een geloof onlogisch was omdat geloof iets is waarover je per definitie niet 100% zeker kan zijn.
Hoe maken we nu onderscheid tussen een religieus gematigde en een religieuze fundamentalist? De meeste woordenboeken geven twee aan elkaar verwante betekenissen. Hier volgt een voorbeeld.
Het geloof in oude en traditionele vormen van religie of van wat er is neergeschreven in een heilig boek zoals de bijbel is helemaal waar.
Dit lijkt de meest courante definitie te zijn en de nadruk van beide betekenissen ligt op wat iemand gelooft. Met deze definitie kan ik best leven. Alhoewel, omdat ze op veronderstellingen is gebaseerd, kan ze gebruikt worden om bijna iedereen door bijna iedereen te omschrijven. Want hoeveel groepen vind je niet die zichzelf erop beroepen de oudste en meest originele vorm van een bepaalde godsdienst te zijn? En hoeveel mensen zijn er die volhouden dat hun uitleg voor een bepaalde passage uit hun heilig boek de enige juiste is? Met deze definitie kan je makkelijk twee groepen mensen hebben die elkaar voor fundamentalisten uitmaken (of prijzen). Zou er een andere manier kunnen zijn om fundamentalisme te identificeren of te klasseren? Dat wil zeggen door onze aandacht te richten op de geesteshouding waaruit geloof voortvloeit, niet op geloof zelf?
Je zou alle mensen, die zichzelf een geloofssysteem met een zekerheid van 100% toeschrijven, fundamentalisten kunnen noemen, of hun geloven nu van religieuze, politieke of andere aard zijn. Zou dit van enige invloed zijn op hun idee van twijfel? Nu, waarschijnlijk voor de meesten niet. Maar ook diegenen die een goedaardig geloof aanhangen zouden zich kunnen realiseren dat Volledige Zekerheid geen reden van bestaan heeft en dat hun veronderstellingen op een onlogische gedachtegang berusten. Door fundamentalisme op deze manier te definiëren, zelfs maar als een secundaire toevoeging bij de standaard definitie zouden we De Volledige Zekerheidsbenadering tot een extreem gedachtegoed bombarderen, in plaats van het uitverkoren en gezochte gedachtegoed dat het vandaag is.
Kerken, synagogen en moskeeën zouden zich aan hun volgelingen en het overige publiek kunnen kenbaar maken als fundamentalist (hebben volledige zekerheid) of als gematigd (twijfelen aan hun eigen geloof). Door de irrationaliteit eigen aan het gedachtegoed met Volledige Zekerheid zou het aanzien van het religieus fundamentalisme verminderen ten voordele van de gematigden.
Maar voorlopig staat vooral de Volledige Zekerheid in hoog aanzien in de religieuze kringen. Maar mijn vraag is nu: doen ze daar wel goed aan? Laat ons voor de zaak van het betoog eens even veronderstellen dat God echt bestaat en dat hij alles heeft geschapen.
Kijk eens, uitgaande van deze twee veronderstellingen, naar de wereld om je heen; concentreer je op je zintuigen en ga na hoe ze je brein van informatie over de wereld voorzien. Dan werden deze zintuigen door God ontworpen om de buitenwereld te ervaren en ermee om te gaan. Maar God heeft ons allesbehalve perfecte zintuigen noch een perfect brein gegeven om de zintuiglijke data te interpreteren. Wij weten dat God ons geen perfecte zintuigen heeft gegeven alleen al omdat bijvoorbeeld een arend veel beter ver kan kijken dan wij.
Vele insecten kunnen ultraviolet waarnemen, wij niet. En planten benutten ultraviolette kleurstoffen om met insecten te communiceren. Fretten en honden horen tonen die wij niet kunnen horen. En honden ruiken zoveel beter dan wij dat we ze gebruiken om bijvoorbeeld vermiste personen op te sporen. Muizen hebben ongelooflijk gevoelige snorharen waardoor ze in roetzwarte duisternis hun weg nog kunnen vinden. We hebben dus geen perfecte zintuigen. Dit houdt in dat in het theïstische gedachtegoed het Gods bedoeling was dat onze zintuigen gebrekkig zouden zijn. Bedenk ook dat mensen door hun zintuigen in de maling worden genomen door luchtspiegelingen in de woestijn, bijvoorbeeld. En dat er mensen zijn die dingen menen te zien of te horen, dingen die er in werkelijkheid niet zijn zoals bij schizofrenie.
Het houdt inderdaad geen steek vol te houden dat God een perfecte wereld schiep en dat onvolmaaktheid slechts na de eerste zonde opdook. Konden Adam en Eva in ultraviolet zien? Of dronken ze geen water zoals wij nu? Denk even door – water moet een zekere dichtheid hebben opdat wij het fatsoenlijk zouden kunnen verteren; als dat zo is dan is datzelfde water dicht genoeg zodat iemand erin kan verdrinken. Of waren de rotsen waarop Adam en Eva stonden dan niet hard? Als ze hard genoeg waren om op te staan dan moesten ze ook hard genoeg zijn om te struikelen en er zich aan te bezeren.] Maar dat was even een zijsprongetje. Terug naar ons onderwerp!
Nu, als het inderdaad zo is dat onze breinen onvolmaakte informatie doorgestuurd krijgen van onze zintuigen en dat deze informatie dan ook nog eens niet naar behoren geïnterpreteerd wordt, is het dan niet logisch dat elke aangenomen waarheid tenminste gedeeltelijk fout zou kunnen zijn? En dat we, uitgaande van deze logica, onder de twee theïstische veronderstellingen, kunnen afleiden dat het de bedoeling van God was om aan alles te twijfelen, zelfs aan zijn eigen bestaan.
Als je gelovig bent, ga dan eens na tot welke impasse je komt als iemand met Volledige Zekerheid in jouw geloof over religie praat met iemand die eveneens Volledig Zeker is van zijn, van het jouwe verschillend, geloof. Geen van beiden kan aanvaarden dat de ander hem iets van waarheid te bieden heeft, noch zouden ze tot een compromis of oprechte wederzijdse verdraagzaamheid, gebaseerd op de idee van gelijkheid tussen de geloven en geloofspraktijken van mensen, kunnen komen.
Als beiden echter met een klein beetje Twijfel aan hun eigen geloof aan de conversatie zouden deelnemen, dan kon er vooruitgang en wederzijds begrip uit voortvloeien en konden inzichten uitgewisseld worden. Als je ervan uitgaat dat de ander zijn of haar positie moet betwijfelen, zou het dan ook niet logisch en fair zijn dat je ook je eigen standput wat in twijfel trekt.
Nog iets, vaak is iemands religie dezelfde als die van zijn of haar ouders. De kans echter dat het geloof van je ouders toevallig het juiste zou zijn is pathetisch klein gezien er duizenden andere religies zijn waar je uit zou kunnen kiezen [en miljoenen mogelijke, wat dat aangaat…] allemaal even onfalsifieerbaar. Als je dat bedenkt dan moeten er veel meer kinderen in gezinnen met een foute religie geboren worden dan in gezinnen met de juiste.
Wat maakt daarenboven een religie tot de juiste? Is het ook maar mogelijk dat er een religie bestaat die op elk punt volledig juist is? Welnu, als God inderdaad almachtig, alwetend en alomtegenwoordig is, dan is hij oneindig groter dan elk menselijk verstand of het verstand van alle mensen tezamen. Het is dus onmogelijk om God te begrijpen, wat Hij wil of wat Zijn plannen zijn. En vermits religie het in de eerste plaats over God heeft, zal elke religie hiaten hebben in hun begrip ervan. En zal het opvullen van die hiaten gebeuren door feilbaar mensenwerk. Met als gevolg verschillende ervaringen, giswerk, vooroordelen en cultuur.
Daarom geloof ik vast dat, als God zou bestaan, Hij zou willen dat iedereen iets als de Twijfelbenadering zou toepassen op elke geloof, de fundamentalistische, theïstische geloven niet uitgezonderd. Wat denk je er zelf van?
Zo, onze tijd zit er weer op. In de volgende aflevering
1. Gaan we praten over hoe religieuze gemeenschappen de Twijfelbenadering zouden kunnen beginnen te appreciëren.
2. Gaan we eens kijken hoe de Bijbel en de Koran tegen Twijfel aankijken.
3. Praten we ook over doordeweekse zinnen die gaan over zekerheid en twijfel. En of we ze zouden moeten aanpassen.
2. Actualiteit
Vrijdag stond het volgende opiniestuk van Mia Doornaert in De Standaard, dat volgens mij, de problematiek van de TwijfelBenadering zeer goed illustreert.
2.1. ISLAMISERING VAN EUROPA
http://www.standaard.be/Krant/Beeld/Artikel.aspx?artikelId=592DFN9H
Pierre Simon Laplace was een grote franse wiskundige en astronoom uit de periode van de franse revolutie. De meesten zullen hem kennen uit de humaniora als de grondlegger van de laplacetransformaties die onmisbaar zijn in de electrotechniek en die een enorm hulpmiddel bij het werken met differentiaalvergelijkingen.
Zoals iedereen weet heeft Newton de basis gelegd van de verklaring van de bewegingen van de planeten. Wat Newton echter verwonderde was waarom de planeten zo perfect op hun elyptische baan terechtgekomen waren en stabiel op die plaats blijven. Newton besloot daaruit dat hier de rol van God moet weggelegd zijn. Zo ontstond de Newtoniaanse theologie.
Laplace heeft dit probleem opgelost door aan te tonen dat als het zonnestelsel ontstaan is uit een stofwolk, er vanzelf, als gevolg van de Newtoniaanse zwaartekrachtwetten, planeten ontstaan die spontaan in zulke banen terechtkwamen.
Het is algemeen geweten dat Napoleon Bonaparte erg geïnteresseerd was in wetenschappen. Bovendien was Laplace een goede vriend van hem en is Laplace zelfs een tijdje minister geweest.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Laplace
Toen Laplace zijn nieuwe theorie over het vormen van planeten aan Napoleon uitlegde, vroeg Napoleon waarom God in zijn theorie niet voorkwam. Laplace heeft toen geantwoord:
“Sire, ik had deze hypothese niet nodig”.
Dat is een prachtige toepassing van het scheermes van Oackham.
Wees de eerste om te reageren