Creativiteit zit in je hersenen!

Goeiedag, het is vandaag zondag 25 maart ’12, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 119de aflevering van deze podcast. Deze aflevering kwam tot stand mede dankzij Rik Delaet. De muziek is van Niek Lucassen.

Sommigen denken dat te rationele mensen niet creatief zijn omdat de ratio in de linker hersenhelft zit en de creativiteit in de rechterhersenhelft. Maar klopt dat wel? Je mag er in ieder geval vanuit gaan dat als je een consultant ontmoet die beweert de creativiteit van je personeel te kunnen verhogen door hun rechterhersenhelft te stimuleren, dan kan je maar best je skeptische zintuigen opzetten. Het linker-rechterhersenverhaal is achterhaald. Net als nog een hoop mythes rond creativiteit. Creativiteit is big business geworden, want iedereen wil dat idee vinden dat hem schatrijk zal maken. Bijgevolg wordt de markt dan ook overspoeld met creatieve charlatans. Maar er zijn er ook die het werk serieus aanpakken, en als je goed zoekt sta je versteld over de hoeveelheid wetenschappelijk onderbouwd materiaal dat er bestaat over creativiteit. En wat nog meer is: zowel Nederland als België hebben enkele onderzoekers in huis die werk van wereldformaat afleveren. De Vlaamse groep wordt aangevoerd door Professor Anseel van de universiteit van Gent en in Nederland heb je professor Nijstat in Nijmegen. Er zijn er misschien nog, maar deze twee groepen kwam ik tijdens mijn beroepshalve onderzoeken regelmatig opnieuw tegen. Nu, wat is er eigenlijk waar en niet waar over wat er allemaal gezegd wordt rond creativiteit? Wel, ik heb goed nieuws, want Michaël Van Damme, niet toevallig doctoreert hij in Gent over het onderwerp, heeft een enorm interessante blog, waarin hij regelmatig één en ander over de wetenschappelijke kennis rond creativiteit uit de doeken doet. De tekst die jullie nu zullen horen komt daaruit.

De originele tekst vind je hier: http://www.cocd.org/nl/node/944 (deze link werkt niet meer. Hieronder vind je de originele tekst:)

Jawel beste mensen, creativiteit zit in je hersenen! En volgens velen zit creativiteit meer specifiek in je rechter hersenhelft. Zoek maar eens op op Google. Je vindt honderden sites en boeken die het verschil tussen linker en rechter hersenhelft tot in de puntjes uitleggen. Er zijn eveneens verschillende tests ontwikkeld die dit paradigma hanteren om een persoonlijkheids / voorkeur profiel van je op te stellen. Meer nog, er zijn zelfs consultancy bureaus die het rechter hersenhelft idee gebruiken als basis om hun advies en trainingen uit te ontwikkelen (Bv. Herrmann International). Is dit echt iets dat klopt? Wat zeggen de hersenstudies nu echt over creativiteit?

Voor eens en voor altijd!
Eerst en vooral, laat ons es kijken naar de meerwaarde van dit gegeven. Om een of andere reden blijkt het idee dat creativteit in de rechter hersenhelft zit mensen enorm aan te spreken. Ik merk zelf ook vaak dat wanneer je iets linkt aan de hersenen, dat mensen dan plots meer geloof hechten aan je verhaal. Vreemd, want uiteraard zit al je gedrag wel ergens in je hersenen. Links, rechts, voor- of achteraan… het zit er wel ergens. Liegen bijvoorbeeld zit ergens in je hersenen. En stel nu dat ik zou zeggen: liegen zit in je rechter hersenhelft. Wat is dan de meerwaarde van dat feit? En wat verandert er aan je idee van liegen als het plots in je linker hersenhelft blijkt te zitten? Zou je mij geloven als ik je zeg dat je beter kan liegen als je je naam achterstevoren schrijft? Ik mag hopen van niet.
Nochtans wordt dit vandaag nog steeds trots en breed verkondigd over creativiteit. Ik kom het ook vaak tegen in creativiteitstrainingen en tijdens workshops. Wel, laat ons daar bij deze voor eens en voor altijd komaf mee maken.

De feiten

Een onderzoek van Dietrich & Kanzo (2010) verzamelde zo goed als alle onderzoeken die creativiteit in de hersenen bestudeerden. Ze geven een overzicht van 72 experimenten die EEG en fMRI technieken gebruikten om te zien wat onze hersenen doen tijdens een creatief proces. Dit zijn hun conclusies:
• Creativiteit zit NIET specifiek in een bepaalde hersenhelft. Of om het in de woorden van Katz (1997!) te zeggen “the simplistic argument that the essential aspect of creativity resides in the right hemisphere and the claim that creativity is located ‘in’ the right hemisphere should be dispelled with at once.”
• Creativiteit is niet gelokaliseerd. Ofwel is het met de huidige technologie momenteel niet te lokaliseren.
Wat andere theorieën rond creativiteit in de hersenen betreft, daarover is er momenteel geen consensus in de literatuur. De verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. Dus daar kunnen we momenteel nog geen straffe uitspraken over doen.

De Gevolgen

Wat wil dit zeggen voor al die boeken, tests en bedrijven? Het belangrijkste is dat de je vanaf nu weet dat elke claim over creativiteit in de rechter hersenhelft niet wetenschappelijk onderbouwd is. Wie dat wel zegt of beweert, is niet op de hoogte van correct wetenschappelijk onderzoek. Maar dat wil dus ook zeggen dat elke test, theorie of advies gebaseerd op die claim niet wetenschappelijk wordt gesteund (ook al beweren sommigen van wel).
Nu, de opdeling van de hersenen kan uiteraard wel als metafoor gebruikt worden. Bijvoorbeeld om het verschil tussen manieren van denken uit te leggen. Maar weet dat dit niet wetenschappelijk is en let op dat men dit niet onder het mom van wetenschap gebruikt.
Tests die gebaseerd zijn op dit idee, zijn in elk geval niet wetenschappelijk onderbouwd. Dat wil niet zeggen dat ze niet werken, maar dat wil wel zeggen dat het niet naar wetenschappelijk normen aangetoond is dat ze werken. Wees dus steeds op je hoede en laat je niet zomaar iets wijs maken.

Voorbeeld

Persoonlijk vind ik dit een goed voorbeeld om aan te tonen dat in de praktijk vaak ideeën of bevindingen gebruikt worden die als wetenschap naar voor geschoven worden, maar het eigenlijk niet zijn. Op gebied van creativiteit is er een enorme kloof tussen de academische wereld en de praktijk. Spijtig genoeg wordt daar soms ook misbruik van gemaakt. Accepteer niet zomaar wanneer iemand zegt “dat is aangetoond in onderzoek”. Ik kom dit erg veel tegen in de praktijk en dit zet de integriteit van wetenschap op het spel. Er wordt veel gegoocheld met dit soort zaken.
Mijn advies: creëer voor jezelf de reflex om je steeds af te vragen of een claim, techniek of test wel wetenschappelijk onderbouwd is. Omgekeerd, hecht ook geen onvoorwaardelijk belang aan wetenschap, maar wees wel bewust wanneer iets niet wetenschappelijk is. Als jullie zo iets of iemand tegenkomen met wilde wetenschappelijke claims, kan je steeds bij mij terecht. Ik ga dan even na of dit terug te vinden is in de degelijke peer reviewed literatuur en of de claims kloppen.

Conclusie

Een conclusie die we in ieder geval wél kunnen maken is: creativiteit zit in de hersenen! Aan u om de meerwaarde van deze conclusie in te vullen…

zeg dat de wetenschap het gezegd heeft!

Vond je dit de moeite waard? Op de transcripts van deze pagina vind je een link naar Michaels blog met nog meer zulke artikelen.
Je vindt er ook een link naar een tekst van Anseel en Devloo met een overzicht van de belangrijkste wetenschappelijke bevindingen rond creativiteit, dat besteld werd door de vlaamse gemeenschap: (vanaf bladzijde 143) http://www.ugent.be/ps/sociologie/nl/onderzoek/onderzoeksgroepen/cst/papers/HR2pdfs/kennisinwording

Het citaat van vandaag is van Arthur C. Clarke. De eerste wet van Arthur C. Clarke zegt:

Als een gerenommeerde, maar oudere wetenschapper zegt dat iets mogelijk is, heeft hij bijna zeker gelijk. Als hij zegt dat iets onmogelijk is, is hij hoogst waarschijnlijk fout.

Tot de volgende keer.