Het argument van het uiteindelijk resultaat of de gevolgen

Logische misvattingen deel 5Dit is ondertussen de vierde aflevering van deze podcast.
Zoals altijd kan je natuurlijk downloaden door met met de rechtermuisknop op de link te drukken en dan “Save link as” te selecteren. (op een Mac moet je waarschijnlijk klikken met CTRL ingedrukt):
of abonneren: Hier is de transscript:

Goeiedag, ik ben Jozef Van Giel en dit is de podcast “kritisch denken”.
Het is vandaag 22 maart 2009 en dit is de vijfde aflevering van deze podcast.
Deze aflevering is ook het vijfde deel van de veertiendelige reeks die gaat over logische misvattingen.

De tekst van deze reeks is gebaseerd op een vertaling van een tekst van Steven Novella van “The Skeptics guide to the Universe”. De originele tekst heet “Logical fallacies” en je kan het vinden op hun website. Vanaf mijn blogsite kan je een link vinden naar dat document.

In de vorige afleveringen heb ik de logische misvattingen “Non sequitur”, “magisch denken”, “het autoriteitsargument” en “appeleren op emotie” besproken.
In deze aflevering bespreek ik het argument van het uiteindelijk resultaat. Het is een argument dat nauw aansluit bij de fout van het rationaliseren.

Het argument van het uiteindelijk resultaat of de gevolgen

Zo’n argumenten (ook wel het teleologisch argument genoemd) zijn gebaseerd op het verwisselen van oorzaak en gevolg, want ze beweren dat iets veroorzaakt wordt door het uiteindelijke effect dat het heeft of het doel dat het dient. Dit argument doet zich soms voor in de vorm waarbij als een bewering al dan niet juist was, het gevolg goed of slecht zou zijn, en daarom, de juiste conclusie moet zijn: dat wat leidt tot het goede resultaat of het slechte resultaat vermijdt. Bijvoorbeeld: creationisten argumenteren dat de evolutietheorie wel verkeerd moet zijn, want als ze waar was, dan zou ze tot immoraliteit leiden.

Teleologie is een theorie die voortkomt uit de Griekse filosofie, waarbij ervan uit gegaan wordt dat alles wat bestaat een eigen aanwijsbaar doel heeft. Telos is Grieks voor “Doel” en “Logos” is leer of woord. Het is een filosofie dat vooral door Aristoteles beleden werd. Meer informatie kan je op WikipediA vinden.
Ik heb ooit een discussie gehad over evolutietheorie met iemand die nochtans de evolutietheorie onderschrijft waarbij mijn gesprekspartner beweerde dat de evolutie streeft naar een steeds hoger en complexere vorm van leven. Daarom dat de mensen helemaal aan het einde van de evolutie staat als het meest ontwikkelde wezen. Dat standpunt klopt niet. Evolutie heeft geen enkel doel. Soorten overleven gewoon op basis van de individuen die het meest geschikt zijn om in de gegeven omstandigheden het hoogste aantal nakomelingen te produceren. Daarenboven is de mens niet de meest ontwikkelde levensvorm. Dat hangt enkel af van wat je met meest ontwikkeld bedoelt. Wij mensen gaan daar automatisch mens georiënteerde standpunten voor toepassen. De neus van een hond is met de neus van een mens te vergelijken als de hersenen van de mens met die van een kip. Tegenvoorbeelden van dit standpunt zijn de zee-egels die tijdens de evolutie hun centraal zenuwstelsel, zeg maar hun hersenen, kwijt geraakten omdat ze die niet meer nodig hadden en die toch alleen energie verbruiken. Er zijn ook soorten geiten bekend die op een bepaald ogenblik, door geologische wijzigingen zich plots op een eiland bevonden. Doordat de voeding schaars werd, zijn de volgende generaties geleidelijk aan kleiner geworden en hebben kleinere hersenen gekregen. Die hersenen hadden ze minder nodig omdat ze niet meer hoefden te vluchten voor roofdieren, maar tegelijk werden die een probleem omdat ze teveel energie verbruiken in een omgeving waar voedsel schaars is.

Subtype: Het argument van het voordeel

Een andere gangbare, en mogelijks subtielere, vorm van dit argument is de notie dat als iemand of een bepaalde entiteit van een gebeurtenis profiteert, zij de gebeurtenis wel moet veroorzaakt hebben. Deze misvatting wordt gangbaar opgeroepen in de context van de moord op JFK om de samenzweringstheorie te funderen. De argumentatie bestaat erin dat als iemand voordeel heeft bij de moord op JFK, hij betrokken moet geweest zijn in een samenzwering om de moord uit te voeren.

Dit is ook het argument dat door adepten van alternatieve geneeswijzen wordt toegepast op de farmaceutische industrie. Deze is enkel op winst uit, dus deugen hun producten niet.
Volgens negationisten hebben de Joden zelf de genocide uitgevonden omdat ze zo de rest van de wereld onder druk kunnen zetten om de staat Israel te erkennen.

Subtype: Appelleren aan angst

Appelleren aan angst is een argument van gevolgen, maar in dit geval zijn de gevolgen individueel relevant – ze zijn een resultaat om persoonlijk bang voor te zijn. Bijvoorbeeld, missionarissen argumenteren dikwijls dat je de beweringen van hun godsdienst moet aanvaarden, want als je ze afwijst, riskeer je eeuwige verdoemenis.

Detox behandelaars maken hun klanten wijs dat ze hun behandelingen moeten volgen omdat anders het vergif in hun lichaam opstapelt.
Alternatieve genezers maken hun patiënten wijs dat traditionele geneeskunde uw lichaam alleen nog zieker maakt en vol stopt met vergif.
Slinkse verkopers durven dit argument te gebruiken waarbij ze het slachtoffer op wijzen op legale risico’s.
Dit argument kom je ook tegen in sommige piramidespelen waarbij de geadresseerde gewezen wordt op ongeluk als ze aan het spelletje niet meedoen. Het komt dikwijls voor bij hoax mails.

Subtype: Appelleren aan vleierij

Net zoals het appelleren aanp angst, is dit een gepersonaliseerde versie van het argument van het uiteindelijk gevolg, maar deze keer eerder positief dan negatief. Deze logische misvatting is een bewering wegens een impliciete vleierij. Bijvoorbeeld, paragnosten ondersteunen soms hun beweringen van parapsychologisch kunnen door te beweren dat ze een parapsychologisch potentieel voelen in de persoon die ze proberen te overtuigen.

Dit is ook een typisch argument dat veelvuldig gebruikt wordt door goede verkopers.

Subtype: Appelleren aan medelijden

Deze misvatting probeert om een bewering te ondersteunen op basis van medelijden, sympathie of zelfs de plicht van een persoon of groep. Bijvoorbeeld: sommige voorstanders van het Golf Oorlog Syndroom argumenteren dat we de realiteit van dit syndroom zouden moeten aanvaarden omdat we het verplicht zijn ten opzichte van onze veteranen die voor ons gevochten hebben in de golfoorlog. Een ander voorbeeld is de bewering dat silicone borst implantaten de auto-immuunziekte veroorzaakt, ondanks alle tegenbewijzen. Tijdens dit debat waren er heel veel aanspraken op medelijden met de slachtoffers van silicone borstimplantaten. Dit kan ook aanzien worden als een misvatting van verondersteld besluit, want sympathie hebben voor de slachtoffers van silicone borstimplantaten veronderstelt dat ze slachtoffers zijn, wat eigenlijk de kern van het debat is.

Dit argument komt ook dikwijls voor als mensen met zeer ernstige medische problemen ten einde raad beroep gaan doen op kwakzalvers. Het wordt dan als skepticus heel moeilijk om die mensen tegen zichzelf te beschermen omdat je snel verweten wordt dat je je principes belangrijker vindt dan elke kans op verbetering van de toestand. Nochtans is de werkelijkheid zo dat veel kwakzalvers van zo’n situaties misbruik maken om het fortuin van het slachtoffer te pakken te krijgen. Het enige effect dat men daarvan heeft is dat de erfgenamen ook slachtoffer worden. Mensen in een terminale situatie zijn bereid om zich in de schulden te steken om de laatste hoop op genezing nog te grijpen. Als die laatste hoop een zinvolle behandeling is, al is die nog in een experimentele fase, dan zal elke scepticus aanvaarden dat een mensenleven moeilijk in geld kan uitgedrukt worden. Maar erfgenamen bovenop het verdriet ook nog opzadelen met een financiële schuld voor een totaal nutteloze behandeling is volgens mij één van de grootste misdrijven. Nochtans zal over het algemeen de scepticus als de slechterik aanzien worden.

Dat waren de misvattingen voor deze uitzending.
Dan hebben we verder enkel nog het citaat. Het citaat van deze aflevering komt van Isaac Asimov. Asimov was een bekende schrijver van sciencefiction boeken. Hij bedacht ook ooit de 3 basiswetten van de robotica. Deze wetten luiden:
Eerste Wet: Een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt.
Tweede Wet: Een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden,
behalve als die opdrachten in strijd zijn met de Eerste Wet.
Derde Wet: Een robot moet zijn eigen bestaan beschermen, voor zover die bescherming niet in strijd is met de Eerste of Tweede Wet.
Asimov was niet alleen een bekende en grote romanschrijver, hij was ook een bekende biochemicus.
Asimov zei: “De meest opwindende zin dat je in de wetenschap hoort is niet ‘Eureka, ik heb het gevonden’, maar ‘Hèh?… Da’s grappig!’…”

Tot de volgende keer.