Het hoe en waarom van effectief altruïsme

Goeiedag, het is vandaag zondag 14 augustus 2016, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 283ste aflevering van deze podcast.
In juni kwam Peter Singer in Gent bij Het Denkgelag over de vloer. Aangezien zijn lezing in het Engels was, hebben we ze niet opgenomen voor deze podcast. Daarom leek het mij tijd om een TED-talk van hem in deze podcast op te nemen. De vertaling is van Mark Hoolwerf.

[ted id=1746 lang=nl] Op YouTube is een video te zien waarop een kind wordt overreden door een bestelwagen. Je kan er zien hoe verschillende mensen voorbij lopen alsof er niets aan de hand is. Het duurt een hele tijd voordat iemand ter hulp snelt.
Dat filmpje is een verhaal dat miljoenen mensen in China erg van streek maakte: beelden van een tweejarig meisje geraakt door een busje en bloedend achtergelaten op straat door voorbijgangers. De beelden zijn te expliciet om te vertonen. Het hele ongeluk is gefilmd. De bestuurder stopt even nadat hij het kind raakte, zijn achterwielen rusten een seconde op haar. Binnen twee minuten lopen drie mensen voorbij de tweejarige Wang Yue. De eerste loopt in een boog om de zwaargewonde peuter heen. Anderen kijken voordat ze verder lopen.
Er liepen nog andere mensen langs Wang Yue en een tweede bus reed over haar benen voordat een stratenschoonmaker alarm sloeg. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht, maar het was te laat, ze overleed.
Ik vraag me af hoeveel van jullie dachten: “Dat had ik nooit gedaan. Ik was gestopt om te helpen.” Ongetwijfeld dachten de meesten van jullie dat en ik geloof jullie. Jullie hebben vast gelijk. Maar voordat je jezelf overschat, denk na over het volgende.
UNICEF geeft aan dat in 2011 6,9 miljoen kinderen jonger dan vijf jaar stierven aan te voorkomen, armoede-gerelateerde ziektes. Voor UNICEF is dat goed nieuws, want het aantal is gestaag gezakt van 12 miljoen in 1990. Dat is goed. Maar 6,9 miljoen zijn 19.000 kinderen die elke dag sterven. Maakt het echt uit dat we ze niet voorbijlopen op straat? Maakt het echt uit dat ze ver weg zijn? Voor mij is er geen moreel relevant verschil. Dat ze niet in onze nabijheid zijn, dat ze van een andere nationaliteit of ras zijn: niets daarvan lijkt mij moreel relevant. Wat echt belangrijk is: kunnen we het aantal sterfgevallen verminderen? Kunnen wij een aantal van die 19.000 kinderen, dat elke dag sterft, redden? Het antwoord is: ja, dat kunnen we.
Elk van ons geeft geld uit aan overbodige dingen.
Bedenk wat jouw gewoonte is: een nieuwe auto, een vakantie of flessenwater kopen, terwijl het water dat uit de kraan komt volstrekt veilig is om te drinken. Je kan het geld nemen dat je uitgeeft aan die overbodige dingen en aan een organisatie doneren zoals de ‘Against Malaria Foundation’, die het geld dat jij doneert, gebruikt om muskietennetten te kopen om kinderen te beschermen. We weten zeker dat als we netten geven, ze gebruikt worden en dat ze het aantal kinderen dat sterft aan malaria verminderen. Slechts één van de vele te voorkomen ziektes die verantwoordelijk zijn voor een aantal van die 19.000 kinderen die elke dag sterven.
Gelukkig zijn er steeds meer mensen die dit idee begrijpen en het resultaat is een groeiende beweging: effectief altruïsme. Het is belangrijk, omdat het hart met het verstand verbonden wordt. Het hart heb je natuurlijk gevoeld. Je voelde empathie voor dat kind. Maar het is erg belangrijk om ook het verstand te gebruiken om ervoor te zorgen dat wat je doet effectief en doelgericht is en niet alleen dat, maar ook dat verstand ons helpt te begrijpen dat andere mensen, waar ze ook zijn, onze gelijken zijn, dat zij net zo kunnen lijden als wij. Dat ouders rouwen om de dood van hun kinderen net zoals wij dat doen. Leven en welzijn zijn voor hen even belangrijk als voor ons. Het verstand is niet alleen een neutraal werktuig om je te helpen te krijgen wat je maar wil. Het helpt ons onze situatie in perspectief te zien.
Daarom denk ik dat veel van de belangrijkste mensen in effectief altruïsme, mensen waren met een achtergrond in filosofie, economie of wiskunde. Dat lijkt misschien verrassend, omdat veel mensen denken dat filosofie ver van de echte wereld af staat, economie ons egoïstischer maakt en we weten dat wiskunde voor nerds is.” Maar het maakt écht een verschil.
Er is één specifieke nerd die een bijzonder effectieve altruïst is, omdat hij deze dingen begreep. Op de notitiepagina van deze aflevering vinden jullie de website van de ‘Bill & Melinda Gates Foundation’. Bovenaan de pagina staan de woorden: “Alle levens hebben evenveel waarde.” Dat is de visie op onze situatie in de wereld die deze mensen tot de meest effectieve altruïsten in de geschiedenis maakte: Bill en Melinda Gates en Warren Buffett. Niemand, niet Andrew Carnegie, niet John D. Rockefeller, heeft ooit zoveel aan het goede doel gegeven als elk van deze drie. Zij gebruikten hun verstand om het zo effectief mogelijk te besteden. Volgens één schatting heeft de Gates Foundation al 5,8 miljoen levens gered. Miljoenen meer werden gered van ziektes die hun levenskwaliteit erg zou hebben aangetast, zelfs als ze ze uiteindelijk hadden overleefd. Over de komende jaren gaat de Gates Foundation ongetwijfeld nog meer geven en nog meer levens redden.
Je kan zeggen dat dat mooi is als je miljardair bent, dat je dan zo’n impact kan hebben. Maar wat kan ik doen als ik dat niet ben? Ik bespreek vier vragen die mensen stellen, die misschien verhinderen dat ze doneren. Ze maken zich zorgen over hoeveel verschil zij kunnen maken. Je hoeft geen miljardair te zijn.
Bijvoorbeeld: Toby Ord is filosofie-onderzoeker aan de Universiteit van Oxford. Hij werd een effectieve altruïst toen hij berekende dat met het geld dat hij waarschijnlijk ging verdienen gedurende zijn academische carrière, hij genoeg kon doneren om 80.000 mensen van blindheid te genezen in ontwikkelingslanden en nog steeds genoeg zou overhouden voor een prima levensstandaard. Toby richtte de organisatie ‘Giving What We Can’ op, om deze informatie te verspreiden, om mensen die iets van hun inkomen willen delen, te verenigen. Mensen die beloven 10 procent van wat zij verdienen gedurende hun leven, te besteden aan het bestrijden van mondiale armoede. Toby zelf doet nog meer dan dat. Hij beloofde te leven van 18.000 pond per jaar — dat is minder dan 30.000 euro — en de rest aan die organisaties te geven. En ja, Toby is getrouwd en heeft een hypotheek.
Charlie Bresler en Diana Schott zijn een stel in een latere fase van hun leven. Ze ontmoetten elkaar toen ze jong waren en waren beiden activist tegen de Vietnamoorlog. Ze vochten voor sociale gerechtigheid, maakten carrière, zoals velen, en droegen hun waarden niet echt actief meer uit, hoewel zij ze niet opgaven. Toen zij de leeftijd bereikten waarop de meeste mensen beginnen te denken aan pensioen, keerden zij hiernaar terug. Ze besloten om hun uitgaves te minderen, bescheiden te leven en zowel geld als tijd te geven aan het helpen bestrijden van mondiale armoede.
Het vermelden van tijd doet jullie misschien denken: “Moet ik mijn carrière opgeven en al mijn tijd besteden aan het redden van een paar van die 19.000 levens die elke dag verloren gaan?” Eén persoon die veel nadacht over hoe je een carrière kan hebben die het grootste voordeel voor de wereld heeft, is Will Crouch. Hij heeft een master in filosofie en zette de website ‘80.000 uur’ op, het aantal uren dat naar zijn schatting de meeste mensen aan hun carrière besteden. Hij adviseert mensen over de beste, meeste effectieve carrière.
Misschien verrassend te horen is dat één van de carrières die hij aanraadt, als mensen de juiste vaardigheden en karakter hebben, het bankwezen of financiën is. Waarom? Als je veel geld verdient, kun je veel geld weggeven. Als je succesvol bent, kan je genoeg geven aan een hulporganisatie om vijf hulpverleners in dienst te nemen in ontwikkelingslanden. Elk van hen doet waarschijnlijk net zoveel goed als jij had gedaan. Je kan dus de impact vervijfvoudigen met een dergelijke carrière.
Matt Weiger nam dat advies aan. Hij studeerde filosofie en wiskunde aan Princeton, en won zelfs een prijs voor de beste filosofiethesis, toen hij vorig jaar zijn master behaalde. Hij ging in financiën in New York. Hij verdient nu al genoeg om een bedrag van zes cijfers te doneren aan effectieve goede doelen en genoeg over te houden voor zichzelf om van te leven. Matt heeft ook Peter Singer geholpen met het opzetten van een organisatie waar hij mee werkt en die de naam ontleende aan de titel van een boek dat hij schreef: ‘The Life You Can Save’. Het probeert onze cultuur te veranderen zodat meer mensen beseffen dat een ethisch leven leiden meer is dan alleen geboden volgen: niet bedriegen, stelen, verminken en doden.
Maar dat als we genoeg hebben, we dat moeten delen met mensen die zo weinig hebben. De organisatie brengt mensen van verschillende generaties samen, zoals Holly Morgan, een bachelor, die beloofde 10 procent te geven van het kleine beetje dat ze heeft, en Ada Wan, die direct met de armen heeft gewerkt, maar nu naar Yale gaat voor een MBA (Master of Business Administration) om meer te kunnen geven.
Veel mensen denken dat goede doelen helemaal niet effectief zijn. Ik zal het hebben over effectiviteit.
Toby Ord is hier erg bezorgd over en hij heeft berekend dat sommige goede doelen honderden of zelfs duizenden keren effectiever zijn dan anderen. Het is dus erg belangrijk om de effectieve te vinden.
Bijvoorbeeld: een begeleidingshond voor een blinde persoon. Een goed doel, toch? Een goed doel, maar je moet bedenken wat je anders met die middelen had kunnen doen. Het kost ongeveer 40.000 dollar om een begeleidingshond en de ontvanger te trainen, zodat de begeleidingshond een effectieve hulp is voor de blinde persoon. Het kost ergens tussen de 20 en 50 dollar om een blinde persoon in een ontwikkelingsland te genezen als hij trachoom heeft. Je berekent het en je krijgt zoiets. Je kan één begeleidingshond geven aan één blinde Amerikaan, of je kan tussen de 400 en 2000 mensen genezen van blindheid. Ik denk dat het duidelijk is wat het beste is.
Op de website GiveWell vind je effectieve goede doelen. GiveWell beoordeelt de impact van goede doelen, niet alleen of ze goed geleid worden. Het heeft honderden goede doelen gescreend en raadt er momenteel slechts drie aan, waarvan de Against Malaria Foundation nummer één is. Het is dus erg moeilijk. Als je wilt zoeken naar andere aanbevelingen, thelifeyoucansave.com en Giving What We Can hebben allebei een wat bredere lijst, maar je kan effectieve organisaties vinden en niet alleen op het gebied van het redden van levens van de armen.
Het doet me deugd te zeggen dat er nu een website is die kijkt naar effectieve dierenorganisaties. Een andere grote bezorgdheid van mij: het enorme lijden dat mensen toebrengen aan tientallen miljarden dieren per jaar. Als je wilt zoeken naar effectieve organisaties die dat lijden verminderen, kan je naar ‘Effective Animal Activism’ gaan.
Sommige effectieve altruïsten vinden het belangrijk ervoor te zorgen dat onze soort overleeft. Ze zoeken naar manieren om ons risico op uitsterven te verminderen. We kregen recent nog een waarschuwing toen een asteroïde dichtbij onze planeet passeerde. Misschien kan onderzoek ons niet alleen helpen het pad van gevaarlijke asteroïden te voorspellen, maar ze zelfs af te weren. Sommige mensen vinden dat een goed doel voor een donatie. Er zijn veel mogelijkheden.
Mijn laatste vraag: sommige mensen denken dat het een last is om te doneren. Dat geloof ik niet. Ik heb mijn hele leven genoten van doneren sinds ik afstudeerde. Het was heel bevredigend. Charlie Bresler zei tegen mij dat hij geen altruïst is, hij redt zijn eigen leven. Holly Morgan vertelde me dat ze vroeger streed tegen depressie, totdat ze zich bezighield met effectief altruïsme en nu is ze één van de gelukkigste mensen die ze kent.
De reden hiervoor is dat effectief altruïsme iets helpt te overwinnen dat ik het Sisyphusprobleem noem. Volgens de Griekse mythologie werd Sisyphus veroordeeld door de goden tot het duwen van een enorme rotsblok naar de top van de heuvel. Als hij de top bijna bereikt heeft, wordt de inspanning teveel en het rotsblok rolt weer helemaal naar beneden. Hij moet naar beneden sjokken en opnieuw beginnen. Hetzelfde gebeurt steeds opnieuw tot in de eeuwigheid.
Doet dat jullie denken aan een levensstijl, waarbij je hard werkt om geld te verdienen, je geld uitgeeft aan dingen waarvan je hoopt dat je er plezier aan beleeft? Dan is het geld op en je moet hard werken om meer te verdienen, meer uit te geven, en hetzelfde niveau van geluk in stand te houden. Het is een soort hedonistische tredmolen. Je gaat er nooit af en je bent nooit helemaal tevreden.
Effectief altruïsme geeft je die betekenis en bevrediging. Het stelt je in staat een solide basis voor zelfwaarde op te bouwen waardoor je kan voelen dat je leven het waard was geleefd te worden. Ik ga eindigen met jullie te vertellen over een e-mail die ik ongeveer een maand geleden ontving toen ik deze talk aan het schrijven was. Het is van een man, Chris Croy, van wie ik nog nooit had gehoord. Hij herstelde van een operatie. Waarom herstelde hij van een operatie? De e-mail begon: “Afgelopen dinsdag, heb ik anoniem mijn rechternier aan een vreemde geschonken. Hiermee begon een ‘nierketen’, zodat vier mensen een nier ontvingen.” Elk jaar doen ongeveer 100 mensen in de VS en meer in andere landen hetzelfde. Ik was blij dit te lezen. Chris zei verder dat hij geïnspireerd was door mijn boek. Ik moet toegeven dat ik mij een beetje schaamde, want ik heb nog twee nieren. Chris zei verder dat hij het niet zo bijzonder vond wat hij deed. Hij berekende dat het aantal levensjaren dat hij had bijgedragen bij mensen, ongeveer hetzelfde was als 5000 dollar doneren aan de Against Malaria Foundation. Ik voelde mij iets beter want ik doneerde meer dan 5000 dollar aan die Foundation en verscheidene andere effectieve goede doelen. Als je je slecht voelt omdat je nog steeds twee nieren hebt: er is een manier om er vanaf te komen.

Het Denkgelag van juni was georganiseerd in samenwerking met Effectief Altruisme Vlaanderen. Hun website staat op de notitiepagina en van daaruit kan je een lijst vinden van organisaties waar ontwikkelingshulp effectief gebruikt wordt.
Ook de website van GiveWell hebben we in de notitiepagina opgenomen. Deze organisatie doet onderzoek naar de effectiviteit van verschillende instellingen die aan liefdadigheid doen en lijst de meest effectieve uit. De trouwe luisteraar zal ondertussen al weten dat de “Missionarissen van Naastenliefde”, de organisatie van Moeder Teresa niet in dat lijstje staat.

Het citaat van vandaag komt van Bill Gates. Volgens de website waar ik dit vond, heeft hij het ooit gezegd, maar volgens mij heeft Daniel Kahneman iets gelijkaardigs gezegd. Het is in ieder geval een bekend psychologisch verschijnsel.
Gates zei:

We overschatten altijd de verandering die er in de komende twee jaar zal zijn, en we onderschatten de verandering van de volgende tien jaar. Laat je dus nooit verleiden tot passiviteit.

De originele TED talk van Peter Singer
De Bill and Melinda Gates foundation
De Website van Effectief Altruisme Vlaanderen http://eavlaanderen.org/
De website van GiveWell geeft het resultaat van onderzoek naar de effectiviteit van ontwikkelingshulp
The life you can save
En Giving what you can