De TwijfelBenadering (1)

Goeiedag, het is vandaag zondag 5 juli 2009, ik ben Jozef Van Giel en dit is de twintigste aflevering van deze podcast. Deze aflevering is het eerste deel uit een reeks van 4. We gaan de reeks echter niet in volgorde geven. Het is een iets aangepaste vertaling van het script van de film “The Doubting Approach” die je op Youtube kan bekijken.

Deze vertaling heb ik samen met Rik Delaet gemaakt.

De twijfelbenadering

Deel 1: De Twijfelbenadering versus Complete zekerheid.

In deze aflevering, zal ik uiteenzetten wat ik heb aangeduid als De Twijfelbenadering. Sommige mensen zouden De Twijfelbenadering een filosofisch standpunt noemen, anderen zouden het een denkwijze noemen. Nog anderen zouden het aanzien als een manier om te denken en te geloven in een verzameling concepten, wat die ook moge zijn. Ik zal beginnen met een korte definitie te geven van wat De Twijfelbenadering is en daarna wat dieper duiken in de details en kijken hoe het kan toegepast worden op geloof.

Wat is De Twijfelbenadering?
De twijfelbenadering is een denkwijze dat de basis vormt waarop elk geloof eerst geplaatst wordt, aanschouwd, en benaderd. Deze denkwijze heeft slechts één motto die zegt dat het onlogisch en verkeerd is om in gelijk welke stelling te geloven met volledige zekerheid. Dit motto werkt in en weerklinkt doorheen elk geloof dat iemand heeft. Dus ook in het geloof dat De Twijfelbenadering een goede zaak is. De benadering bestaat erin dat je net genoeg twijfel heeft, in elke stelling die aanneemt, zodat als er zich een bewijs of redenering voordoet dat die stelling compromitteert, men zijn geloof ook volgens de nieuwe inzichten aanpast.

Wat betekent dat precies?
We moeten ons bewust zijn van onze beperkte capaciteit om kennis te verzamelen en om dingen te begrijpen. Als we daar rekening mee houden, zou het dom zijn om te denken dat je iets volledig begrijpt of dat een bepaalde verzameling geloven die je onderschrijft absoluut accuraat en correct is. De Twijfelbenadering vertrekt van het standpunt dat niemand iets volledig kan weten en dat geen enkel concept volledig accuraat kan zijn. Met andere woorden, niemand zou ooit in iets met 100% zekerheid mogen geloven.

Het is geen verassing dat er een uitzondering op die regel is en waarschijnlijk dacht je er al aan. Descartes was bijna juist toen hij zei “Ik denk, dus ik ben”. Het basisidee is juist, maar ik denk dat hij een beetje nauwkeuriger was indien hij eerder iets zei zoals: “Ik denk dus is er iets”. Uiteindelijk zou alles dat we kennen, het heelal en alles erin, enkel een computerprogramma kunnen zijn: een individuele entiteit. Mijn denken betekent niet noodzakelijk dat ik één van de vele individuele entiteiten ben, er kan er slechts één zijn. Dat is in ieder geval de enige uitzondering op De Twijfelbenadering: namelijk dat niemand in wat ook zou moeten geloven met 100% zekerheid.

Uiteindelijk denk ik dat een persoon twee opties heeft in de manieren om iets te geloven.

1. De Volledige Zekerheid Benadering: wie deze benadering toepast zou een bepaald geloof zo onderschrijven dat het onmogelijk is dat zijn geloofssysteem, hoe dan ook onnauwkeurig of verkeerd is.
2. De Twijfelbenadering: Wie deze benadering toepast zou zich ervan bewust zijn dat er een mogelijkheid bestaat dat gelijk welk conceptueel geloof verkeerd kan zijn, dat hij misleid werd, dat de zintuigen faalden of dat zijn gebruikte logica verkeerd kon zijn. Het zou dan wijs zijn om bewust de mogelijkheid open te laten dat er bewijzen of redeneringen kunnen ontstaan, of al bestaan, die een specifiek geloof dat ik nu onderschrijf zouden ondermijnen.

De Volledige Zekerheid Benadering laat je permanent vastzitten in een geloofssysteem terwijl De Twijfelbenadering je toelaat je ideeën aan te passen aan nieuwe informatie.

Voor we verder gaan is het nuttig om volgende vraag te stellen:
Wat is je geloof betreffende de God hypothese? En met welk zekerheids percentage? Natuurlijk fluctueert ieders geloof, maar geef een ruwe schatting of een bereik van waar je nu bent. Wat je ook antwoordt, je zal binnen één van twee categorieën vallen. De eerste is de Volledige Zekerheid categorie waarin je terechtkomt als je op deze vraag met 100% of 0% hebt geantwoord. Dat betekent dat je heel zeker bent dat er een God bestaat, of dat je heel zeker bent dat er geen God bestaat. De tweede is de Twijfelbenadering categorie als je iets anders dan 0 of 100% antwoordde. Ik veronderstel dat zelfs als je 99,5% of 99,9% zeker bent dat je, bijvoorbeeld, gelooft is de Judeo-Christelijke God, dan is je twijfel in het bestaan van God nog 0,1%. Als ik er voor mezelf een cijfer zou moeten op plakken, dan neig ik ergens tussen 70 en 80% terecht te komen voor wat betreft mijn ongeloof in een theïstische God in elke theïstische God. Theïstische godsdiensten zijn godsdiensten zoals het christendom, het jodendom en de islam die geloven in een persoonlijke God. Deze God houdt zich bezig met het reilen en zeilen van de mens. Dat betekent dat ik over mijn ongeloof twijfel voor ongeveer 20 à 30%, wat voor mij genoeg is om, als er ooit een bewijs of redenering opdaagt die het bestaan van een theïstische God ondersteunt, van gedacht te veranderen. En u, wat is uw percentage of schatting? Wat je ook opgeeft, het is belangrijk dat je jezelf genoeg twijfel laat om je toe te laten te veranderen van mening en je geloof aan te passen als bewijzen of redeneringen ernaar vragen. Iedereen is verschillend. Sommigen hebben veel twijfelruimte nodig om hen toe te laten van gedachte te veranderen, anderen hebben slechts een kleine hoeveelheid nodig om zich ervan te vergewissen dat je mening kan veranderen wanneer dat nodig is.
Uiteindelijk doen de cijfers er niet zo toe, wel de categorieën. Die zijn zeer belangrijk omdat ze beïnvloeden hoe we in iets geloven. En hoe we in iets geloven heeft een directe invloed op ons gedrag, dat op zijn beurt andere mensen beïnvloed.

In het volgende deel gaan we diepen in op de punten waarvoor we nu geen tijd hadden:

1. De Religieuze houding ten opzichte van twijfel: Hoe ze twijfel meestal hebben gezien als iets slecht. Hoe het meestal de mensen die volledig zeker zijn die gewaardeerd worden terwijl wie openlijk twijfelt verloochend, onteigend en soms zelfs vermoord.
2. Van dichterbij kijken naar geloof, wat geloof is en het verschil met kennis.
3. Twijfel in een wetenschappelijke context, hoe de wetenschappelijke gemeenschap op onzekerheid, waarschijnlijkheid en kennis aankijkt. Ook hoe de wetenschappelijke wereld empirisch onderzoek doet, hoe ze probeert de beste en nauwkeurigst mogelijke resultaten te bereiken: welke methoden gebruiken ze om dit te doen.
4. De Twijfelbenadering in het dagelijks leven. Is het zinvol om aan alles te twijfelen, zelfs het feit dat ik naar een podcast luister op dit eigenste moment? En ook, hoe we een verzameling geloven kunnen onderhouden rekening houdende met De Twijfelbenadering.

Dat was het voor nu.

Actualiteit
Van nu af aan zal ik hier regelmatig een nieuwe rubriek toevoegen waarin ik nieuwsberichten die met kritisch denken te maken heb zal voorlezen. De link naar het oorspronkelijke artikel zal steeds beschikbaar zijn om mijn website.
In de vorige aflevering vertelde ik dat mensen niet in staat zijn om volledig willekeurige getallen te produceren om bijvoorbeeld een klinische test goed te randomiseren. Het eerste artikel gaat hierop in:

1. Zijn Iraanse cijfers verzinsels?

2. Miljarden_verknoeid_aan_zinloos_onderzoek

Het citaat van vandaag komt van Baruch Spinoza. Spinoza leefde in het 17de eeuwse Nederland, dat een relatief vrij land was vergeleken met de rest van Europa. Het is daarom dat mensen als hij en Descartes er hun ideeën hebben kunnen naar voor brengen. Spinoza had een zeer revolutionair gedachtengoed voor die tijd. Hij geloofde bijvoorbeeld niet in bovennatuurlijke krachten zoals mirakels en was één van de eerste filosofen die ervan uitging dat God zich niet met het dagelijkse leven van de mens bemoeit. Een, volgens mij, zeer belangrijk inzicht dat Spinoza aan de wereld gegeven heeft is dat goed en kwaad eigenlijk niet bestaan. Alles is wat het is. Het zijn de subjectieve verlangens en de context van de mens die iets goed of kwaad maken. Spinoza geeft hierbij het voorbeeld dat muziek zowel goed of slecht kan zijn. Het is goed voor een persoon die vrolijk is, maar het is slecht voor iemand die rust wil. In Tractatus Theologico Politicus schreef Spinoza:

“Iedereen moet vrij zijn om de basis van zijn overtuiging te kiezen. Dat geloof mag alleen beoordeeld worden op haar vruchten.”

Tot de volgende keer.