Podcast: Download
Op 22 mei 2015 organiseerde Charta Vlaanderen een debat tussen mensen die de conclusies van het IPCC over de opwarming van de aarde volgen en mensen die kritisch staan tegenover deze conclusies. Wij waren er ook en hebben het opgenomen. Charta vroeg aan enkele aanwezigen om hier een tekst over te schrijven voor een E-boek. Ik heb mijn text hiervoor in een licht aangepaste vorm nu ingesproken voor deze aflevering.
Ik wens al onze luisteraars een rationeel nieuw jaar.
Vandaag krijgen jullie een
Op 22 mei 2015 organiseerde Charta Vlaanderen een debat tussen mens tussen mensen die de conclusies van het IPCC over de opwarming van de aarde volgen en mensen die kritisch staan tegenover deze conclusies.
Ik ben ernaartoe geweest en je kan de life opname hiervan horen in de afleveringen 233 tot 236. Charta vroeg aan enkele aanwezigen om hier een tekst over te schrijven voor een E-boek. Ik heb mijn text hiervoor in een licht aangepaste vorm nu ingesproken voor deze aflevering.
De mensen in het debat waren Dirk Verschuren, hoogleraar aan de Universiteit Gent en klimatoloog, Luc Debontridder, klimatoloog aan het KMI en adviseur voor het rampenfonds van België in verband met extreem weer. De critici van het IPCC waren Bas van Geel, paleoklimatoloog, verbonden aan de universiteit van Amsterdam en Marcel Crok, freelance onderzoeksjournalist die onder meer in Ingenieur en Natuur & Techniek schreef. Zo weet u inmiddels ook de klimaatkritische artikelen die u misschien ook las in Natuur & Techniek en in Ingenieur beter te plaatsen.
In deze tekst zal ik het woord klimaatcriticus gebruiken om de mensen aan te duiden die de conclusies van het IPCC niet volgen of de effecten van door mensen geproduceerde CO2 op het klimaat ontkennen. Ik weiger om het woord klimaatscepticus te gebruiken omdat is betwijfel of deze mensen de term “skepticus” verdienen zoals deze gangbaar is in skeptiland. Enkele jaren geleden zag je hoe de klimaatdiscussie de skeptische wereld in twee splitste, maar heel snel is hier een verandering in gekomen waarbij grote skeptici zoals James Randi, Richard Dawkins en Michael Schermer hun standpunt herzien hebben nadat hen de nodige argumentatie gegeven werd door andere skeptici met een achtergrond die dichter bij de klimatologie staat (zoals bvb. Phil Plait en Lawrence Krauss). De organisatie CSI, het vroegere CSICOP, schreef onlangs een open brief naar de nieuwsmedia om op te houden met deze mensen klimaatsceptici te noemen.
Ik wil ook de term Klimaatontkenner niet gebruiken omdat die term ondertussen als polariserend en vooringenomen wordt ervaren. Sommige mensen blijken deze term te associëren met Holocaust-ontkenner. Vandaar dat ik denk dat de term klimaatcriticus wat bruikbaarder is.
Ik had een dubbel gevoel bij dit soort debatten. Ik ben niet zeker dat het een goed idee is om dit soort debatten te organiseren.
Als skepticus lees je regelmatig de visie van verschillende, veel meer bedreven skeptici over het nut van debatteren met pseudowetenschappers. En daar is veel over te zeggen.
Laat me beginnen met dit punt te bekijken in andere discussies die skeptici voeren:
Veel bestrijders van het creationisme, waaronder Richard Dawkins weigeren systematisch om in debat te gaan met creationisten om de eenvoudige reden dat dit een averechts effect kan hebben. Dit effect wordt ook aangetoond door psychologisch onderzoek. Volgens Dawkins en ook andere skeptici zoals Steven Novella is het de creationisten helemaal niet te doen om gelijk te halen, want ze weten toch dat dat onmogelijk is, maar wel om een forum te hebben waarin ze kunnen discuteren met autoriteiten uit de evolutiebiologie. In die debatten, zelfs als ze roemloos verliezen op de inhoud, hebben ze eigenlijk altijd gewonnen, en wel om twee redenen:
- Doordat ze de discussie met wetenschappers aangaan krijgt het publiek het signaal dat deze wetenschappers hen weliswaar geen gelijk geven, maar hen wel serieus nemen. Hierdoor bouwen ze een vorm van geloofwaardigheid voor hun theorieën.
- Door de discussie te voeren met wetenschappers geven ze de indruk dat de discussie nog niet beslecht is en dat er nog altijd twijfel bestaat.
Ook mensen als Jean-Pascal Van Ypersele, professor aan de ULB (de Franstalige Brusselse vrije universiteit), autoriteit in de klimatologie en ondervoorzitter van het IPCC weigeren systematisch om in publiek debat te gaan met klimaatcritici. Zij vinden dat het debat binnen de wetenschappelijke muren moet blijven omdat buitenstaanders dikwijls het verschil niet kunnen maken tussen discussies over de essentie en discussies over de details. Bijgevolg kunnen buitenstaanders verkeerdelijk uit discussies over de details afleiden dat de verschillende wetenschappers het eigenlijk ook niet weten, waaruit ze afleiden dat alles nog open staat voor discussie. Die vrees lijkt me niet ongegrond. Om opnieuw de vergelijking te maken met het creationisme: die hebben de discussies tussen Dawkins en Gould over pointed equilibrium gretig gebruikt om de indruk te geven dat evolutiebiologen het eigenlijk ook niet weten.
Er is nog een probleem: wetenschappers staan in een discussie duidelijk in het nadeel omdat ze zichzelf terecht verplichten tot rigoureuze wetenschappelijkheid, en dus alleen uitspraken doen die ze kunnen staven door feitenmateriaal. Een echte pseudowetenschapper kan er echter op los fantaseren, want hij legt zichzelf veel minder discipline op. Maar het publiek dat naar zo’n debat luistert is niet altijd in staat om te zien welke argumenten gebaseerd zijn op feiten, welke op minder sterke feiten en welke verzonnen zijn.
Laat me dit eerst en vooral duidelijk stellen: ik wil de klimaatcritici uit dit discussiepanel helemaal niet op dezelfde voet zetten als creationisten of pseudowetenschappers. Ik heb in mijn uitleg hierboven extremen gebruikt om het punt duidelijk te maken waarom ik niet overtuigd ben dat dergelijke discussies altijd een goed idee zijn. De klimaatcritici in dit debat hebben zich evenals de klimaatverdedigers heel correct gedragen in de discussie. Dat doet niets af van bovenstaande argumenten.
Er is nog een argument dat tamelijk uniek is voor het klimaatdebat. De problematiek is vrij complex en je hebt nogal wat kennis van de fysica, chemie, geologie, de werking van computersimulaties en nog enkele disciplines nodig om de problematiek te begrijpen. Ik heb daar zelf ook vrij lang over gedaan. Dat is iets dat niet kan gezegd worden van het creationisme of van een pseudowetenschap als de homeopathie. De absurditeit van deze laatste twee is vrij eenvoudig te begrijpen. Ook om het mechanisme van evolutie te begrijpen heb je eigenlijk alleen wat logisch denkvermogen nodig en om de absurditeit van homeopathie te begrijpen moet je alleen weten wat het getal van Avogadro betekent. Dat laatste is op 2 minuten uit te leggen.
Voor wie nog aan mocht twijfelen: ik ben van oordeel dat de wetenschappelijke basis om te geloven dat de aarde opwarmt en dat die opwarming het gevolg is van menselijke activiteit, vrij sterk is, zo sterk dat je als niet-specialist er best van uit gaat dat de anthropogene klimaatverandering een feit is. Ik ga in deze tekst niet meer uitleggen waarom ik dat denk. Ik heb daar al in meerdere afleveringen de argumenten voor op een rijtje gezet. Je kan beginnen met aflevering 129 en 130 van de podcast Kritisch Denken of helemaal terug gaan naar aflevering 69 die ik al in 2010 publiceerde.
Ik ga hier ook niet alle details van het debat samenvatten, want het volledige debat kan je opnieuw beluisteren in de afleveringen 233 tot 236 van Kritisch Denken.
Er zijn veel andere interessante zaken te zeggen over het debat.
Waarschijnlijk het interessantste van alles was een opmerkelijk standpunt waar alle deelnemers het over eens waren: wie van beide partijen ook gelijk heeft, aan het einde van de rit moeten we identiek dezelfde politieke beslissingen nemen, dat wil zeggen de verbranding van fossiele brandstoffen stopzetten. Bas van Geel, een van de klimaatcritici, gaf dit duidelijk aan als conclusie van zijn betoog. Er zijn tal van argumenten buiten de klimaatverandering die de urgentie van deze maatregel vereisen, zoals de verzuring van de zeeën en de milieu-impact van de ontginning van deze grondstoffen. Dat lijkt me zo’n opmerkelijke conclusie, want het plaatst een fundamentele vraag centraal: waarom moet deze discussie nog zo levendig gevoerd worden in een publiek forum als aan het einde van de rit de politieke besluiten dezelfde zijn? Dat, als die echt bestaat, ook in dat geval de discussie zeker binnen de wetenschappelijke wereld gevoerd moet worden, staat buiten kijf. Het blijft hoe dan ook belangrijk om deze problematiek beter te begrijpen.
Dat punt op zich brengt me ook onmiddellijk naar een andere eigenaardige kronkel die ik bij klimaatcritici tegenkom. Sommigen onder hen beweren dat de klimaatveranderingshypothese door klimatologen voortdurend op de agenda geplaatst wordt omdat ze op die manier meer subsidies bij politici proberen te verkrijgen. Maar als de politiek niet beïnvloed wordt door de discussie of klimaatopwarming een feit is of niet, omdat het al door veel andere argumenten in dezelfde richting geduwd wordt, dan zie ik niet in waarom deze bewering zou moeten bijdragen tot extra subsidies om meer te weten te komen, want er zijn al meer dan voldoende andere argumenten voor politici om een CO2-neutrale politiek te voeren. Maar er is nog een ander argument dat de subsidiehypothese eronderuit haalt. Klimatologen zijn waarschijnlijk zonder uitzondering mensen met een zeer hoog niveau aan kennis en kunde van de wiskunde, fysica en chemie. Met hun niveau van kennis zouden ze met twee vingers in de neus verschillende plaatsen kunnen invullen van jobs die al minstens 20 jaar over bijna gans de wereld knelpuntberoepen zijn, zoals ingenieurs en informatici. Bovendien zouden ze in die jobs waarschijnlijk een hoger inkomen kunnen halen dan in hun academische benoeming. Dit punt is extra interessant omdat deze bewering er impliciet van uitgaat dat mensen per definitie gedreven worden door geld. Maar een hoop wetenschappelijk onderzoek toont aan dat geld bijna nooit een drijfveer is. (zie onder andere: aflevering 89 van Kritisch Denken) Dat verklaart ook waarom zoveel mensen met de capaciteiten van een klimatoloog toch beslissen om geen duurbetaalde directiefuncties in bedrijven te ambiëren.
Ook Marcel Crok was van oordeel dat CO2 wel degelijk het klimaat beïnvloedt. Alleen, volgens hem is de gevoeligheid van het klimaat op de CO2-uitstoot 3 keer lager dan wat de IPCC-klimatologen in hun modellen steken. Zijn conclusie in verband met het klimaat is dus dat we inderdaad van die fossiele brandstoffen af moeten, maar dat we meer tijd hebben dan wat het IPCC beweert. Mijn standpunt is dat, wat de tijd ook is die we hebben, er geen reden is om de zaken uit te stellen en we ook niet aan paniekvoetbal moeten doen. Met andere woorden, de inertie van politici indachtig, het lijkt mij wijs om hen hoe dan ook zoveel mogelijk onder druk te zetten om een klimaatvriendelijk beleid te voeren. Ik denk zelfs dat een doordachte strategie in die zin de economie kan opzwengelen, zoals ik in mijn brief aan Herman Van Rompuy in 2010 betoogde.
De 4 panelleden hebben bij de start elk hun standpunt verdedigd.
Luc Debontridder concentreerde zich vooral op de vraag wat de gevolgen van de klimaatverandering zouden zijn voor België en bij uitbreiding de Lage Landen. Na een uitgebreide uitleg dat de wereldwijde modellen niet fijnmazig genoeg zijn en ze daarom bij het KMI hun eigen onderzoek moeten doen, kwam hij uit dat België tegen 2050 met 2 graden zou opwarmen, wat veel meer is dan het aards gemiddelde.
Bas Van Geel verdedigde het standpunt dat de opwarming van de aarde het gevolg is van de zonneactiviteit. Hiervoor toonde hij naast ander materiaal één centrale dia met grafieken van de termperatuursevolutie door de tijd. Achteraf merkte Dirk Verschuren fijntjes op dat de grafieken die hij toonde enkel het noordelijk halfrond betrof.
Dirk Verschuren zelf toonde dan weer de wereldwijde grafieken waarmee hij aantoonde dat de aarde wel degelijk aan het opwarmen is. Hij legde ook uit hoe processen zoals El Niño en La Niña, dat zijn periodiek terugkerende storingen in de zeestromingen en zeetemperatuur van de grote oceaan die het klimaat tijdelijk verstoren, tot zelfs in Europa, en vulkaanuitbarstingen het klimaat tijdelijk verstoren en hier dus rekening moet mee gehouden worden als metingen geïnterpreteerd worden.
Tenslotte kwam Marcel De Crok die argumenteerde dat de klimaatmodellen onbetrouwbaar zijn omdat ze uitgaan van een termperatuursgevoeligheid onder invloed van de CO2 die drie keer te groot is.
Na het debat heeft Charta nog rondetafelgesprekken georganiseerd. Die gingen door in het café van het complex waar aan twee ronde tafels telkens twee van de panelleden zaten, telkens één van elke kant. Ikzelf ben bij Dirk Verschuren en Bas van Geel gaan zitten. Ik vroeg aan Dirk Verschuren hoe het nu zat met die bewering van Marcel Crok over de temperatursgevoeligheid van de aarde onder invloed van de CO2. Hij wist me te vertellen dat die niet klopt, omdat zijn theorie van een systeem in evenwicht uitgaat.
Verschillende mensen kwamen vragen stellen en Dirk Verschuren was zeer geduldig om op een goed geargumenteerde manier deze vragen te beantwoorden. Maar op een bepaald ogenblik kwam een klimaatcriticus die hierover een website bijhoudt langs en bestookte Verschuren met de ene vraag na de andere zonder hem de tijd te geven om elk van die vragen te beantwoorden. Deze techniek staat bij skeptici bekend als de Gish gallop. De term werd aanvankelijk bedacht door Eugenie Scott, van het NCSE (National Centre for Science Education, een organisatie die leraren steunt om de evolutietheorie te onderwijzen in Amerikaanse scholen) en genoemd naar creationist Duane Gish. Het idee achter de techniek is: door zoveel mogelijk vragen te lanceren, zonder op het antwoord te wachten, aan het publiek verkeerdelijk de indruk geven dat er nog veel vragen bestaan waarop de tegenpartij geen antwoord heeft. Toen ik de man stopte en vroeg om bij elke vraag die hij stelde op het antwoord te wachten vooraleer een volgende vraag te stellen, keerde hij zich naar mij met de vraag of ik de waarheid misschien niet aankan. Nee, de bedoeling van mijn interventie was net om de waarheid wel te achterhalen. Die verkrijg je beter via een dialoog dan via een Gish Gallop.
Aan het einde van het tafelgesprek met Verschuren en van Geel parafraseerde ik nog even de stelling van Bas van Geel, dat volgens hem de temperatuurveranderingen bijna volledig aan de zonneactiviteit te wijten zijn. Na hun bevestiging merkte ik aan beide heren op dat dit een falsificeerbare uitspraak is, omdat de zonneactiviteit cyclisch is. Dat betekent dat over enkele jaren, de zonneactiviteit weer zal wijzigen. Als van Geel gelijk heeft, zou het klimaat deze cyclus ook moeten volgen. Indien Verschuren gelijk heeft, zou het klimaat binnen enkele jaren verder moeten verlopen zoals voorspeld door het IPCC. Dit betekent dat op dat moment één van beiden duidelijk ongelijk zal hebben. Ik heb aan van Geel gevraagd of hij dan zijn mening zal herzien als het klimaat de zonnecyclus niet volgt en of Verschuren hetzelfde wil doen indien dan het klimaat de zonnecyclus wel volgt. Beide heren bevestigden bereid te zijn om op dat moment van mening te veranderen. Dat is nu eens een goede wetenschappelijke houding. Ik neem over enkele jaren contact op met beide heren.
Ondertussen heeft de wereld niet stil gestaan.
Verschillende skeptici hebben via een open brief het Heartland Institute opgeroepen om een 25.000 $ uitdaging op te nemen. Volgens deze uitdaging moet Heartland, die beweert dat de opwarming van de aarde sinds 1998 gestopt is, 25.000 $ schenken aan een non-profit wetenschappelijke organisatie als de 30-jarige gemiddelde oppervlaktetemperatuur op aarde tegen eind 2015 stijgt. Heartland is in Amerika de belangrijkste lobbygroep tegen het standpunt van het IPCC. Het is een organisatie dat zeer rijke fondsen kan krijgen van onder andere enkele belangrijke oliemaatschappijen, die in het verleden ook al probeerde de schade van tabak te minimaliseren.
Ondertussen heeft de Belgische overheid de taksshift gestemd en hier opnieuw een kans laten liggen om de uitstoot van CO2 te ontmoedigen. Ondertussen is 2015 voorbij en zijn er weer verschillende records gebroken op het gebied van de temperatuur. De opmerkelijkste is waarschijnlijk de Noordpool die in december eventjes 25 °C* warmer was dan normaal. Dit fenomeen werd door enkele journalisten verkeerdelijk toegeschreven aan het El Niño fenomeen.
De live opnames van dit debat kunnen jullie beluisteren in de afleveringen 233 tot 236 van de podcast Kritisch denken.
Frankfurt zei:
De leugenaar kent de waarheid en besteedt er aandacht aan, maar stelt zich opzettelijk ten doel te misleiden. De man die de waarheid spreekt, kent de waarheid en probeert die aan ons over te brengen, maar de man die flauwekul verkoopt, besteedt geen aandacht aan de waarheid en probeert ons gewoon te imponeren.
Hier kan je de live opname beluisteren van het klimaatdebat 233 tot 236
Onder andere in deze afleveringen leggen we uit waarom klimaatverandering een feit is: aflevering 69, aflevering 129 en 130
Mijn open brief aan Herman Van Rompuy
Gish gallop
De uitdaging aan Heartland institute
*Bericht over de hoge temperaturen aan de noordpool in december 2015 (met dank aan Herbert voor de opmerking over de fout)
Heartland institute op WikipediA
Harry Frankfurt op WikipediA
Slordig: 50 graden Fahrenheit warmer en niet 50 graden Celsius. http://time.com/4164104/north-pole-temperature-heat/
Herbert, bedankt voor de opmerking. Ik wist van de vergissing maar was ze vergeten te corrigeren. Ik pas het alvast aan in het script en probeer zo snel mogelijk ook de audio aan te passen.