Howto: Experts gebruiken en wanneer niet

Het is maandagmorgen. In Washington zit de president van de Verenigde Staten in het Oval Office te bedenken of hij wel of niet Al Qaeda in Jemen zal aanvallen. In Downing Street 10 is David Cameron aan het nadenken of hij meer banen in de publieke sector moet opheffen om zo een recessie het hoofd te bieden. In Madrid staat Maria Gonzalez bij de deur te luisteren naar haar baby die huilt en huilt en ze vraagt zich af of ze haar moet laten huilen totdat zij in slaap valt of dat ze haar moet oppakken. En ik zit bij het bed van mijn vader in het ziekenhuis, en denk na of ik hem moet laten drinken van de fles water waarvan de dokter zojuist zei, “Je moet hem vandaag laten drinken,”– mijn vader heeft al een week niets naar binnen gekregen — of dat ik door hem de fles te geven hem feitelijk zou doden.We staan vaak voor belangrijke beslissingen met gewichtige consequenties gedurende ons leven. En we hebben strategieën om met deze beslissingen om te gaan. We praten erover met onze vrienden, we doorzoeken het Internet, we zoeken in boeken. Maar toch, zelfs in deze tijd van Google, TripAdvisor en Amazon zijn het nog steeds de experts waar we het meest op vertrouwen — vooral als de belangen erg groot zijn en de beslissing er echt toe doet. Want in een wereld met een stortvloed aan data en extreme complexiteit, geloven we dat experts beter zijn in het verwerken van informatie dan dat wij dat kunnen — dat zij in staat zijn om betere conclusies te trekken dan dat we dat zelf kunnen. En in deze soms beangstigende of verwarrende tijd voelen we ons gerustgesteld door de bijna ouderlijke autoriteit van experts die ons zo helder vertellen wat we mogen en niet mogen doen.

Maar ik geloof dat dit een groot probleem is. Een probleem met mogelijk gevaarlijke consequenties voor ons als samenleving, als cultuur en onszelf als individu. Het is niet zo dat experts niet heel veel aan de wereld hebben bijgedragen — natuurlijk hebben ze dat. Het probleem ligt bij ons: wij zijn verslaafd geraakt aan experts. We zijn verslaafd geraakt aan hun zekerheid, hun geruststelling hun stelligheid en in dat proces hebben we onze verantwoordelijkheid overgedragen, vervingen we ons denkvermogen en onze intelligentie voor hun vermeend wijze woorden. We hebben onze macht overgegeven, onze ongemakkelijke onzekerheid ruilden we in voor de illusie van zekerheid die zij ons leveren. Dit is geen overdrijving. In een recent experiment, liet een groep volwassenen hun hersenen scannen in een MRI-scanner terwijl ze luisterden naar experts. De resultaten waren nogal bijzonder. Terwijl ze luisterden naar de stem van de experts werd het deel van de hersenen dat onafhankelijk beslissingen neemt, uitgeschakeld. Het kwam letterlijk tot stilstand. En zij luisterden naar alles wat de experts zeiden en volgden hun advies, hoe goed of slecht ook.

Maar experts hebben het soms fout. Wist je dat studies uitwijzen dat dokters in 4 van de 10 gevallen een foute diagnose stellen? Wist je dat als je zelf je belastingformulier invult je dat statistisch gezien veel waarschijnlijker correct invult dan als je dat door een belastingadviseur laat doen? En dan is er nog, natuurlijk, het voorbeeld dat we maar al te goed kennen: financiële experts die het zo fout hebben gezien dat we nu de ergste recessie sinds de jaren ’30 beleven. Omwille van onze gezondheid, onze welvaart en onze collectieve veiligheid is het noodzakelijk dat we die delen van de hersenen die onafhankelijk beslissingen nemen aan laten staan. En ik zeg dit als een econoom die, gedurende de laatste paar jaar haar onderzoek heeft gefocust op wat we nou eigenlijk denken en wie we vertrouwen en waarom. Maar ook — en ik ben me bewust van de ironie daarvan — als zelf een expert, als een professor, als iemand die minister-presidenten adviseert, leiders van grote bedrijven, internationale organisaties, maar een expert die gelooft dat de rol van experts moet veranderen, dat we meer zelf moeten denken, meer democratisch, en meer open staan voor mensen die zich verzetten tegen onze standpunten. Om jullie te laten begrijpen waar ik vandaan kom, breng ik jullie naar mijn wereld, te weten die van de experts.

Er zijn natuurlijk uitzonderingen, wonderlijke beschavingsbevorderende uitzonderingen. Maar wat mijn onderzoek laat zien is dat experts in het algemeen een erg rigide bolwerk vormen, een bolwerk waar een erg dominante zienswijze uit voortvloeit die vaak kritische geluiden het zwijgen oplegt zodat experts met de hoofdstroom meegaan en daarbij vaak ook hun eigen goeroes vereren. Alan Greenspans beweringen dat het tijdperk van economische groei alsmaar door zou gaan, werd niet uitgedaagd door zijn gelijken. Tot na de crisis, natuurlijk. We leren ook dat experts hun positie bepalen, geleid worden door de sociale en culturele normen van hun tijd — of het nou dokters waren uit Victoriaans Engeland bijvoorbeeld, die vrouwen naar het gesticht stuurden omdat ze hun seksuele verlangens uitten, of the psychiaters in de Verenigde Staten die, tot en met 1973, nog steeds homoseksualiteit als mentale ziekte categoriseerden.

En dit alles betekent dat paradigma’s heel veel tijd nodig hebben om te veranderen, dat complexiteit en nuance genegeerd worden, en dat geld ook een rol speelt — want we hebben allemaal het bewijs gezien van farmaceutische bedrijven die geneesmiddelenonderzoek financieren waar gemakshalve de ergste bijwerkingen werden weggelaten. Of studies betaald door de voedingsmiddelenindustrie over hun nieuwe producten waarin de gezondsheidsclaims van producten die ze op de markt gaan brengen zwaar zijn overdreven. De studie liet zien dat de voedingsindustrie typisch zeven keer meer overdreef dan een onafhankelijke studie.

En we moeten ons er ook van bewust zijn dat experts ook fouten maken. Ze maken elke dag fouten — fouten die voortkomen uit onzorgvuldigheid. Een recente studie in de Archieven van Chirurgie liet chirurgen zien die gezonde eierstokken verwijderden, aan de verkeerde kant van de hersenen opereerden, ingrepen uitvoerden op de verkeerde hand, elleboog, oog, voet, en ook vergissingen door denkfouten. Een veel voorkomende denkfout bij radiologen is at als zij naar CT-scans kijken, ze sterk beïnvloed worden door hetgeen de verwijzende arts heeft gezegd over wat hij vermoedt dat het probleem van de patiënt is. Een radioloog kijkt bijvoorbeeld naar een scan van een patiënt waarbij, zeg maar, longontsteking wordt vermoed. Vaak stoppen ze dan letterlijk met kijken als ze bewijs van longontsteking op de scan zien. Zodat ze de tumor missen die 8 centimeter lager zit in de longen van de patiënt.

Tot dusver heb ik enkele inzichten met u gedeeld over de wereld van de experts. Dit zijn natuurlijk niet de enige inzichten die ik kan meedelen, maar ik hoop dat ik jullie in ieder geval een goed idee heb gegeven van waarom we moeten stoppen ons door hen op sleeptouw te laten nemen, waarom we moeten rebelleren en waarom we ons onafhankelijk beslissingsvermogen aan moeten zetten. Maar hoe kunnen we dat doen? Vanwege de resterende tijd, zal ik aandacht geven aan drie strategieën. Ten eerste, moeten we bereid zijn om met experts om te gaan terwijl we afstand nemen van het idee dat het moderne apostelen zijn. Dit betekent niet dat je een doctorsgraad moet hebben in ieder vakgebied. Maar het betekent wel dat we tegenover hun onvermijdelijke dikdoenerij moeten eisen dat zij ons iets uitleggen in een taal die we ook echt begrijpen. Waarom zei mijn dokter me, toen ik een operatie had ondergaan, “Pas op voor hyperpyrexie, mevrouw Hertz.”, terwijl hij net zo makkelijk had kunnen zeggen dat ik moest oppassen voor hoge koorts? Klaar zijn om met experts om te gaan, gaat over de bereidheid om achter hun grafieken te kijken, hun vergelijkingen, hun voorspellingen, hun profetieën en klaar staan met de juiste vragen — vragen als: wat zijn de vooronderstellingen die dit onderbouwen? Op welk bewijs is dit gebaseerd? Wat was de focus van uw onderzoek? En wat heeft het genegeerd?

Recent werd duidelijk dat experts bij medicijnenonderzoek typisch eerst medicijnen uitproberen op voornamelijk mannelijke dieren en daarna voornamelijk op mannen. Op de één of andere manier lijkt het er op dat zij over het hoofd zien dat de helft van de wereldbevolking uit vrouwen bestaat. En de vrouwen vallen hiermee niet in de medische prijzen, want het blijkt nu dat veel van deze medicijnen veel minder goed werken bij vrouwen dan bij mannen — en de medicijnen die het wel goed doen, doen het zo goed dat ze eigenlijk schadelijk zijn voor vrouwen. Je moet een rebel zijn om in te zien dat de aannamen van experts en hun methodologieën gemakkelijk tot fouten leiden.

Ten tweede moeten we ruimte creëren om te komen tot wat ik noem het oproepen van verschil van mening. Als we paradigma’s willen laten verschuiven, als we doorbraken willen forceren, als we mythen willen ontmaskeren dan moeten we een omgeving creëren waarin de ideeën van de experts de strijd moeten aangaan met dat wat wij inbrengen als nieuwe, diverse, tegenstrijdige, ketterse zienswijzen in de discussie. Zonder angst, in de wetenschap dat vooruitgang niet alleen door de creatie van ideeën ontstaat, maar ook door de vernietiging ervan — en ook door de wetenschap dat als we onszelf omringen met diverse tegenstrijdige en ketterse zienswijzen al het onderzoek ons leert dat dat ons feitelijk slimmer maakt. Dissidentie aanmoedigen is een rebelse houding want het gaat in tegen ons instinct dat ons zegt dat we ons moeten omringen met meningen en advies waarin we al geloven of waarvan we willen dat het waar is. Daarom spreek ik over de noodzaak om actief verschillen van mening op te roepen.

Google CEO Eric Schmidt voert deze filosofie uit in de praktijk. Bij vergaderingen kijkt hij uit naar de persoon aan tafel — armen over elkaar, onrustig kijkend — en hij betrekt deze persoon in de discussie om te zien of deze inderdaad een andere mening heeft zodat er een meningsverschil in de vergadering is. Het oproepen van meningsverschillen gaat over het erkennen van de waarde van meningsverschillen, onenigheid en verscheidenheid. We moeten zelfs verder gaan. We moeten op fundamentele wijze herdefiniëren wat experts nou eigenlijk zijn. De conventionele opvatting is dat experts mensen zijn met een geavanceerde graad, dure titels, diploma’s, bestsellerboeken — individuen met een hoge status. Maar stel je eens voor dat we deze opvatting over expertise als een soort van elitecorps nu eens zouden laten vallen en in plaats daarvan de notie van democratische expertise zouden omarmen — waarin expertise niet alleen het domein is van chirurgen en CEO’s, maar ook van winkelmeisjes — jawel.

Best Buy, the consumentenelektronicawinkel, laat al zijn medewerkers — de schoonmakers, winkelbedienden, de mensen in de backoffice, niet alleen zijn planningsteam — wedden, ja wedden, op dingen als of een product het goed gaat doen in de kerstverkopen of niet, en of nieuwe ideeën van klanten door het bedrijf moeten worden uitgevoerd, en of een project op tijd af zal zijn. Door gebruik te maken van en de expertise in het bedrijf te omarmen, kon Best Buy er bijvoorbeeld achter komen dat de winkel die zij in China gingen openen — een grote megawinkel — niet op tijd open zou gaan. Want toen men aan het personeel vroeg om te wedden op het feit of de winkel op tijd open zou gaan of niet, bleek een groep van de financiële afdeling, alles in te zetten op de verwachting dat dat niet ging gebeuren. Het bleek dat zij op de hoogte waren van iets waar niemand anders in het bedrijf van afwist, van een technische blunder die niet door de planningsexperts noch door de experts op de werkvloer in China was opgemerkt.

De strategieën die ik vanavond heb besproken — aanvaarden van onenigheid, experts uitdagen, democratiseren van expertise en rebelleren zijn strategieën die, zo denk ik, ons allemaal kunnen helpen om de uitdagingen van deze verwarrende, complexe, moeilijke tijden te lijf te gaan. Want als we dat deel van onze hersenen waarmee we onafhankelijk beslissingen nemen aan laten staan, als we experts uitdagen, als we sceptisch zijn, als we autoriteit ter discussie stellen, als we rebels zijn, maar ook als we ons veel comfortabeler voelen met nuance, onzekerheid en twijfel, en als we experts toestaan zich ook uit te drukken in dergelijke begrippen dan zullen we veel beter voorbereid zijn op de uitdagingen van de eenentwintigste eeuw. Want nu is het meer dan ooit niet de tijd van het blind volgen, blind accepteren, blind vertrouwen. Nu is het tijd om de wereld tegemoet te treden met onze ogen wijd open — ja, met gebruikmaking van experts om zaken te helpen uitzoeken, zeker — ik wil mezelf niet volledig zonder werk laten zetten — maar we moeten ons bewust zijn van hun beperkingen en, natuurlijk, ook die van ons.

Dank u.