Podcast: Download
Is er leven na de dood? Kunnen we daar iets over zeggen? Waarom geloven mensen in leven na de dood? En… wat is “leven na de dood” eigenlijk? Filosoof Johan Braeckman behandelt in deze reeks deze vragen.
Goeiedag, het is vandaag zondag 25 mei 2014, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 191ste aflevering van deze podcast.
Vandaag horen jullie het vierde en laatste deel van de lezing van Johan Braeckman over de vraag of er leven na de dood is. Wie het transcript hiervan wil uitschrijven mag zich aanmelden. Ik zal zijn tekst hier met plezier invoegen.
Het citaat van vandaag is van Richard Dawkins. Dawkins zei:
Een heelal met een God zou er helemaal anders uitzien dan een heelal zonder God. De fysica en de biologie in een door God geschapen heelal zouden er helemaal anders uitzien. Op die manier zijn de meest fundamentele aanspraken van de religie wetenschappelijk van aard. Religie is een wetenschappelijke theorie.
Ik zou graag aan het citaat van Dawkins de volgende variant toevoegen, die wellicht tot het meest genegeerde onderwerp van deze eeuw behoort: wetenschap is een religieuze theorie, waarbij de aanname geldt dat zodra er een oorzakelijk verband (statistisch) is vastgelegd, dit een verklaring van de werkelijkheid betreft. De aanname dat men iets weet zodra men het (oorzakelijk) beschrijft is een vorm van bijgeloof. Dit geldt in het bijzonder voor neurowetenschappers. In werkelijkheid wordt ondanks alle wetenschap niets verklaard omtrent het grote mysterie terwijl men wel de attitude aanneemt dat zulks wel degelijk aan de orde is. Dat is niet meer dan geavanceerd bijgeloof. Onverslaanbaar, dat wel, want iedereen is er mee zoet te houden. Ergo: Op die manier zijn de meest fundamentele aanspraken van de wetenschap religieus van aard.
Dat denk ik niet. Wetenschap zijn die dingen die blijven, ook als je er niet meer in gelooft. (ik moet even opzoeken van wie die quote is)
Dat komt neer op de vraag of er een objectieve dan wel intersubjectieve werkelijkheid bestaat. En in het verlengde ervan: bestaat alleen datgene wat wij als mens kunnen waarnemen? Of zijn er andere dimensies en modaliteiten die wij als mens niet kunnen kennen bij gebrek aan zintuiglijke facilitatie dan wel het juiste perspectief? Uiteindelijk kun je een mens beschouwen als een perspectief op de werkelijkheid. Dan nog het aspect dat je tot in detail interacties in de natuur kunt beschrijven, maar niet kunt verklaren waarom ze daar dan zijn; ze hadden er ook niet kunnen zijn en wat zou er dan zijn geweest? Dat zal de reden zijn dat men God of Intelligent Design als aanname naar voren schuift, bij gebrek aan beter. Wetenschap blijft als praktische aangelegenheid bestaan. Zolang je gelooft dat het een verklaring van de werkelijkheid (het grote mysterie) betreft, is dat het perspectief en behoort onderzoek tot het bijbehorende ritueel. In de cognitieve psychologie betreft het niet meer of minder dan een overtuigingenschema, waarbij je ervaart waarin je gelooft. Evenzeer is het een menselijk construct en als zodanig bijgeloof.
Hoi Jan, je zegt “objectieve dan wel intersubjectieve werkelijkheid” en ik moet je even corrigeren, als je mij toelaat. We zouden kunnen spreken over een
‘objectieve/intersubjectieve waarheid’, maar er bestaat maar één werkelijkheid (hoe iets gegaan is). Een waarheid is een benadering van die werkelijk. Je zal dat ook bedoelen, maar ik wil dat toch even helder hebben voor de discussie.
Je geeft aan dat er mogelijk zaken zijn waarvan wij niet in staat zijn om ze in kaart te brengen. Die uitspraak is altijd waar. Want alles kan. Maar voor iedere ‘zou-het-kunnen’ gedachte, is een redelijke aanwijzing dat dit daadwerkelijk het geval is, wel vereist om een serieuze gedachte te zijn. De kern van Mars zou van kaas kunnen zijn, maar daar heb ik geen enkele aanwijzing voor, dus we nemen dat niet als een serieuze kandidaat, en dat is volgens mij heel rationeel.
We komen die zaken die we niet kunnen onderzoeken ook tegen. Zo bleken we niet in staat om kwamtumdeeltjes te onderzoeken zonder het onderzoek te beïnvloeden. Intussen hebben we daar weer omwegen voor gevonden om dit wel te kunnen, maar het geeft aan dat als er iets is dat we niet kunnen onderzoeken, dit ‘iets’ zich ons zal aandienen en waarvan we dan moeten vaststellen dat we het niet of nooit kunnen onderzoeken. Tot nu toe zijn die er nog niet geweest, al is het natuurlijk niet geheel uit te sluiten dat die er zijn.
Maar willen we dat serieus nemen, dan moeten we eerst een geval leren kennen, waarvan we het niet kunnen onderzoeken. Zolang dat dat zich nog niet heeft aangediend, is het te vooruitlopend om nu al vast te stellen dat er zaken zijn die wij niet kunnen onderzoeken.
Jozef, bedoel je “feiten” in plaats van “wetenschap”?
Jan, Je moet eens proberen om niet meer te geloven dat kwantumfysica waar is. En toch zal je computer blijven werken.
Jan, volgens mij bedoelde Dawkins aan te geven dat als je de invloed van een God in een universum wil meten, dat je dan een universum mét een God, én een universum zonder God met elkaar moet vergelijken. Dan zou het wetenschappelijk getest kunnen worden. (Jozef, weet jij de bron van de quote, want ook mij is de vertaling nogal ambigu)
Jan, volgens mij staat je stelling “wetenschap is een religieuze theorie”, los van wat Dawkins zei. Dat houdt natuurlijk niet in dat je hem niet zou mogen uiten.
Goed dat je het naar voren werpt. Het is begrijpelijk dat je zo denkt, want wetenschappers maken ook modellen van de wereld, en de methoden om dat te doen zijn inderdaad ook begonnen met ideeën op welke manier dat je dat kan doen. Veel theologen hebben veel tijd geïnvesteerd dat ‘wetenschap ook een religie is’, om wetenschap en religie op gelijke voet te kunnen zetten. Toch denk ik dat hun vergelijkingen mank gaan.
Religie zal ik in het kort willen definiëren als gecodificeerde ideeën die behoren tot een aaneengesloten geloofssysteem. Het bijzondere aan religie is dat die ideeën vastliggen en in principe niet kunnen veranderen.
Wetenschap is in principe een verzameling methodieken, niet een set ideeën. Deze methodieken zijn inderdaad wel ontwikkeld door overleg van verschillende ideeën over hoe je op de beste manier iets kan onderzoeken om tot objectieve en universele uitkomsten te komen, met het doel om de wereld te begrijpen en er nuttige modellen van te kunnen maken. De methodieken waarmee dit gedaan wordt, wordt overlegd, nieuwe methodieken komen erbij (zoals het vrij recente Baysianisme), en andere methodieken worden bekritiseerd (zoals het Freudianisme bekritiseerd is). Wetenschap schrijft dus niet voor wat je moet geloven, maar is een verzameling methodieken, waarvan de samenstelling van die verzameling open staat aan verandering op basis van geïnformeerde discussie over wat het beste werkt.
Waar we het over eens zijn, is dat er een groot mysterie is. Wetenschappers proberen dit mysterie moeizaam beetje bij beetje te ontrafelen, terwijl religieuze mensen alleen maar het mysterie het mysterie willen laten. Waarom noem jij willen weten hoe de vork in de steel zit ‘geavanceerd bijgeloof’?
Rik, ik ben eerst eens nieuwsgierig wat jij dan verstaat onder het grote mysterie. En wat wordt er dan ontrafeld? Ik proef een aanname, namelijk dat hetgeen ontrafeld wordt, reeds gekend wordt. En ik mag toch aannemen dat we ons hier op feiten stoelen? Eén van de belangrijkste constateringen is dat wetenschappers slecht zijn met feiten en alles wat ze niet kunnen meten ontkennen (ze bewijzen voortdurend nulhypotheses). Zo neemt Jozef aan dat ik mij met kwantumfysica bezig houd. Terwijl ik me nergens mee bezig houd dan kritisch denken. Niet op basis van theorieën en citaten van beroemde wetenschappers, die kennelijk steeds weer nodig zijn om verhalen kracht bij te zetten. Zo zie je verder dat emotie een rol gaat spelen, mogelijk gevoed door de projectie van eerdere discussies die Jozef had met KF-aanhangers (hypothese). Wie zich niet bewust is van hetgeen zijn reactie genereert, moet in ieder geval kritischer gaan denken, Jozef (zodra de hypothese gefalsifieerd is, neem ik deze opmerking terug uiteraard). Waarbij ik me haast op te merken dat mijn interesse niet is te overtuigen, de dialoog is leuker dan discussie. Mijn slotsom voor nu is dat de reacties tot nu toe een bijdrage zijn aan de stelling dat wetenschap een vorm van religie is, die zich mede kenmerkt door kenmerkend verzet wanneer iets dit op losse schroeven kan zetten. Dit verzet op zijn beurt weer, kenschetst zich door vormen van ontkenning die zich het best laten beschrijven in de cognitieve dissonantietheorie. Laat de kans niet schieten om deze theorie op Wikipedia te vernemen en wie de schoen past, moet hem wel aantrekken natuurlijk. Anders is deze website zijn naam onwaardig, mijns inziens.
[…] Jan: “…Wetenschap is een religieuze theorie, waarbij de aanname geldt dat zodra er een oorzakelijk verband (statistisch) is vastgelegd, dit een verklaring van de werkelijkheid betreft. De aanname dat men iets weet zodra men het (oorzakelijk) beschrijft is een vorm van bijgeloof.” (ref) […]