Guerrilla Skepticism on Wikipedia

Goeiedag. Het is vandaag zondag 16 november 2014, ik ben Leon Korteweg en dit is de 207e aflevering van deze podcast. Ik behoor sinds zomer 2013 tot het team van Russells Theepot en help soms direct of indirect mee aan de totstandkoming van afleveringen, onderhoud het officiële YouTube-kanaal van Russells Theepot en het onofficiële kanaal ‘Dutch Skeptic’, waar wij verschillende skeptische video’s, voorzien van Nederlandse ondertiteling, publiceren. Maar als skepticus hou ik mij vooral bezig met Wikipedia, de populaire internetencyclopedie die bijna iedereen dagelijks gebruikt.

Wikipedia is qua populariteit de zesde website ter wereld en de populairste niet-commerciële website ter wereld. Het is meestal de website die geraadpleegd wordt als men iets niet weet. Dat heeft er onder meer mee te maken dat je om technische redenen bij 88% van alle Google-zoekopdrachten als eerste treffer een Wikipedia-artikel krijgt. De meeste mensen zoeken daarna ook niet meer verder. Je kent de voorbeelden wel: tijdens gesprekken of discussies in de kroeg of verjaardagsfeestjes, als iemand bij Triviant het antwoord in twijfel trekt, op kantoor of voor je studie, in een vreemde stad, enzovoort: even iets controleren op Wikipedia om te kijken wie er gelijk heeft.

Omdat iedereen de encyclopedie kan aanpassen door zijn of haar eigen kennis toe te voegen, groeit zij elke dag in honderden talen. De informatie kan razendsnel geüpdate worden en als er een ingrijpende gebeurtenis heeft plaatsgevonden, staat het soms al een minuut later online. Hiermee streeft Wikipedia alle traditionele encyclopedieën voorbij. Het ideaal van oprichter Jimmy Wales van een wereld waarin alle menselijke kennis beschikbaar is voor alle mensen, lijkt daarmee zowaar steeds dichterbij te komen.

Het probleem is echter dat de informatie die vrijwilligers op Wikipedia zetten lang niet altijd klopt. Die vrijwilligers kunnen namelijk variëren van professoren tot kwakzalvers (of nog erger, kwakzalvende professoren!), hetgeen er onvermijdelijk toe leidt dat niet alle gebruikers even goed geïnformeerd zijn over datgene waarover ze schrijven. De nauwkeurigheid varieert daardoor sterk van artikel tot artikel en soms zelfs binnen een artikel.

Als je meer wilt weten over bijvoorbeeld alternatieve geneeswijzen, paranormale claims, complottheorieën, religies, pseudowetenschap, dubieuze producten –kortom, onderwerpen waar skeptici zich om bekommeren– is het goed mogelijk dat je misleidende informatie aantreft. Neem je dat voor waar aan, dan kan dat je handelen in je dagelijks leven beïnvloeden en loop je het risico jezelf of anderen onbedoeld pijn of schade te doen.

Hoewel opzettelijk vandalisme makkelijk wordt herkend en vaak binnen seconden of minuten alweer ongedaan gemaakt kan worden, schuilt er vooral gevaar in als mensen zonder het te weten informatie toevoegen waarvan ze zelf en anderen die het lezen niet weten dat het fout is. Het kan soms jaren duren voordat zulke fouten worden ontdekt en verbeterd, terwijl ze al talloze malen zijn gekopieerd naar andere websites, kranten, werkstukken en in alledaagse gesprekken, met alle gevolgen van dien.

Ook ontbreekt het vaak aan tekst, foto’s, audiobestanden en video’s die zaken goed zouden kunnen uitleggen, en een degelijke bronvermelding waarmee de lezers de informatie kunnen controleren. Verscheidene artikelen behandelen twijfelachtige opvattingen, personen of organisaties zonder enige kritische noot. Anderzijds worden belangrijke wetenschappelijke onderzoeken of invloedrijke wetenschappers, filosofen of skeptici die de wereld proberen of probeerden te verbeteren nergens vermeld. Soms wordt over bepaalde zaken partijdig geschreven of kunnen misleidende of irrelevante afbeeldingen of andere media aan het artikel worden toegevoegd. Bovendien is veel informatie van de Engelse Wikipedia nog niet in het Nederlands beschikbaar.

Door nieuwsberichten in de media of uit eigen gebruikerservaring is iedereen er inmiddels wel van op de hoogte dat er gebreken zijn en fouten instaan en er wordt dan ook veel over geklaagd. Maar, waarom zou je alleen maar klagen als je ook zelf kan meehelpen? Samen met andere leden van Russells Theepot maak ik daarom deel uit van het internationale project Guerrilla Skepticism on Wikipedia of GSoW, dat ernaar streeft Wikipedia betrouwbaarder te maken en uit te breiden om mensen makkelijk van goede, neutrale maar kritische informatie te kunnen voorzien. Het project is in 2011 opgericht door Susan Gerbic en heeft momenteel meer dan 100 deelnemers in meer dan 10 talen. We ondersteunen en helpen elkaar en vullen elkaars kennis en vaardigheden aan en hebben de afgelopen jaren al honderden nieuwe Wikipedia-artikelen geschreven of oude artikelen herschreven. Als teamleider van de Nederlandse taalgroep begeleid ik Vlaamse en Nederlandse beginners en gevorderden bij het zoeken naar betrouwbare informatie, het schrijven en illustreren van artikelen en het opzetten van een degelijke bronvermelding. Maar ik weet ook niet alles, ik leer ook voortdurend nieuwe dingen en misschien kun jij, luisteraar, mij ook nog van alles vertellen. Dus, als je weer eens Wikipedia leest en fouten of gebreken ziet en denkt: dat wil ik beter doen, doe dan met ons mee!

Je kunt contact met ons opnemen via gsowteam@gmail.com (in het Engels) als je er meteen klaar voor bent. Als je eerst nog meer informatie wilt, kun je mij persoonlijk mailen via kortewegleon@gmail.com. Ook kun je op Facebook mij of Susan Gerbic een vriedschapsverzoek sturen met een berichtje dat je mee wilt doen, dan krijg je waarschijnlijk het snelst antwoord. Als je meer wilt weten over GSoW, kun je surfen naar www.guerrillaskeptics.com. (Alle links en adressen kun je vinden in de aantekeningen bij deze aflevering). Ik zie je graag tegemoet!

Het citaat van vandaag is van Tim Farley, een Amerikaanse skepticus en voormalige research fellow van de James Randi Educational Foundation. Farley is vooral bekend geworden door zijn websites What’s The Harm? en Skeptools, en was een belangrijke inspiratiebron voor Susan Gerbic om aan Wikipedia te gaan werken. In zijn toespraak op The Amaz!ng Meeting in 2012 legde hij uit waarom skeptici aan Wikipedia zouden moeten meehelpen en hoe dat kan. De video van deze toespraak is met Nederlandse ondertiteling beschikbaar op de webpagina van deze aflevering. Farley zei:

Of je het leuk vindt of niet, Wikipedia is een grote bron van informatie voor miljoenen die het web gebruiken. Het is op zichzelf al beroemd, maar belangrijker is dat haar artikelen zeer hoog opduiken in zoekmachineresultaten. Hierdoor kan het voor een willekeurige internetgebruiker makkelijk zijn om een inleiding te krijgen over een skepticisme-gerelateerd onderwerp door een Wikipedia-artikel in plaats van van een skeptische website. Omdat bovendien de inhoud van Wikipedia een vrije licentie heeft voor hergebruik, verschijnt het op andere plekken zoals verscheidene websites van derden en wordt het zelfs in boeken gedrukt. Derhalve kunnen we onze pogingen om mensen te bereiken flink verbeteren door deze artikelen op hun juistheid te controleren.

Tot de volgende keer!