Goeiedag, het is vandaag zondag 3 juli 2016, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 277ste aflevering van deze podcast.
Vandaag horen jullie een boekbespreking door Harriet Hall, van het boek van Witkowski over cargocult in de psychologie.

Cargocult Psychologie door Harriet Hall op 15 maart 2016

Vorig jaar beoordeelde ik het boek “Psychology Gone Wrong” van Tomasz Witkowski en Maciej Zatoński waarin ze erop wezen dat veel van de geaccepteerde opvattingen en therapieën in de psychologie niet op goed bewijsmateriaal waren gebaseerd. Nu heeft Witkowski een nieuw boek: “Psychologie op een Dwaalspoor: Cargocult in Wetenschap en Therapie”. Dat gaat bij sommigen zeker tegen de haren instrijken. Hij vergelijkt de psychologie met een cargocult. Hij zegt: “Het cargocultfenomeen is vrijwel afwezig in de natuurkunde, scheikunde en wiskunde, maar in zowel de psychologie als de sociologie loopt het de spuigaten uit.” Hij onthult cargocultpraktijken in de psychologie, ontmaskert therapieën die verstoken zijn van wetenschap, die gevaarlijk en zelfs wreedaardig zijn, vooral als ze zich met kinderen bezighouden.
Richard Feynman was de eerste die de hedendaagse sociale wetenschappen zoals de psychologie vergeleek met een cargocult. Voor degenen die er niet mee bekend zijn: de term “cargocult” is afkomstig van de inboorlingen in Melanesië, die overdonderd waren door de vliegtuigen die tijdens de Tweede Wereldoorlog op hun eilanden landden om allerlei benodigdheden te brengen. Ze hadden geen begrip van wat vliegtuigen waren of waar ze vandaan kwamen. Magisch denken bracht hen ertoe bamboereplica’s van vliegtuigen en controletorens te construeren. Ze geloofden dat dat vliegtuigen zou aantrekken om hen ook materiële goederen te brengen. Zo hebben veel psychologieonderzoekers ook wetenschappelijke methoden proberen te imiteren zonder echt te begrijpen hoe de wetenschap wordt geacht te werken. Ze doen het werk wel, maar hun onderzoeksontwerpen zijn zo slecht doordacht en de methodologie zo pover dat hun resultaten zinloos zijn. En dan gebruiken ze deze zinloze resultaten als leidraad voor behandelingen. Ze zijn misleid, hebben zichzelf bedrogen en hebben patiënten geschaad.
Witkowski’s boek begint met een briljante discussie over hoe de menselijke geest werkt en denkprocessen ontwikkelde die vaak tot fouten leidden. Vervolgens geeft hij een grondige bespreking van cargocult, met veel meer detail dan ik elders heb gelezen. Het is fascinerend materiaal, in het bijzonder over de enorme verscheidenheid aan cargocults (ten minste 55) en degenen die zijn blijven bestaan tot in de 21e eeuw als gevolg van opzettelijke misleiding, zelfbedrog en verwarring tussen werkelijkheid en opinie.
Is wetenschapspsychologie of bedrog?
Als psychologen goede wetenschappers en op bewijzen gebaseerde psychotherapieën effectief waren, zouden we verwachten dat de psychologie een grotere impact op de wereld zou hebben gehad dan nu het geval is. We zouden een verbetering verwachten te zien in de statistieken van de geestelijke gezondheid en criminaliteit, minder mensen die aan depressie zouden lijden, minder zelfmoorden, enz. In de praktijk zien we dat als het aantal psychotherapeuten stijgt, het aantal patiënten stijgt en de statistieken van geestelijke gezondheidszorg op verslechtering wijzen.
John Holt had hier niet veel twijfels over:
De persoon wiens voornaamste levenswerk bestaat in het helpen van anderen moet anderen vinden die zijn hulp nodig hebben. De helper teert op die hulpeloosheid en creëert zo de hulpeloosheid die hij nodig heeft.
Witkowski stelt zich de vraag:
“Zijn we betrokken bij een daad van diep bedrog waar we verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van duizenden wetenschappers die zich bezighouden met volkomen ineffectieve inspanningen?”

500 psychotherapieën

Er bestaan 500 soorten psychotherapie. Weinige verdwijnen weer. De meest succesvolle zijn verweven met populaire opvattingen en tradities. Cargocultprofeten ontmoedigen empirische toetsing. Freud zei: “De overdaad aan betrouwbare waarnemingen waarop deze beweringen rusten maakt ze onafhankelijk van experimentele verificatie.” Witkowski verklaart waarom mensen geloven in ineffectieve behandelingen en waarom “Amerikaanse klinisch psychologen meer vertrouwen hebben in hun eigen klinische ervaring ondersteund door rapporten van hun collega’s dan in wetenschappelijk bewijs”.
Om een methode aan te bevelen waarvan de gevolgen de systematische en dagelijkse ervaring van lijden inhouden, moet men een overweldigende zekerheid hebben dat de positieve effecten van de therapie voldoende zijn om de negatieve te compenseren. Helaas doen pseudowetenschappelijke psychologen net dat! Ze hebben sterke overtuigingen, net zoals de meeste cargocultpriesters. Overtuigingen zonder enige grond, alleen maar gefundeerd op een opinie en gebaseerd op anekdotisch bewijs. Bitter weinig empirisch bewijs komt erbij kijken.
Waarom is dit zo algemeen? Hij geeft een lange lijst van factoren die bijdragen tot de bloei van de psychobusiness. Alles kan vandaag therapie worden genoemd. Zo kennen we kleurentherapie, zandspeltherapie, natuurwandelingtherapie en lachentherapie. Als ouders een hond kopen, betekent dat dan dat hun kind “hondtherapie” krijgt?
Hij geeft talloze voorbeelden van prominente cargoculttherapieën die goed gevestigd raakten en zelden bevraagd worden. Hij suggereert dat ze het onderzoeksonderwerp van etnografen zouden moeten zijn wier interessegebied de analyse van culten, mythen, rituelen, bijgeloof en andere kunstmatige constructies omvat.

Volwassen kinderen van alcoholisten

Volwassen kinderen van alcoholisten (ACoA) is een recent bedachte diagnostische categorie met een waslijst van klachten die worden gebruikt om de diagnose te ondersteunen. Het concept is uitgebreid tot disfunctionele families, waaronder het grootste deel van de bevolking valt.
De door de ACoA beweging en aangesloten therapeuten geprezen aanpak is een eigenaardig brouwsel van gezond verstand, halve waarheden en alledaagse waarnemingen in de psychologie, metaforen, valse beweringen en schadelijke aanbevelingen.
Mensen verknoeien hun leven door denkbeeldige problemen of dingen die niet per se leiden tot het oplossen van echte problemen uit te pluizen. De schadelijke gevolgen hiervan zijn onder meer reputaties en sociale stigmatisering, geloof dat we niet verantwoordelijk zijn en rommel uit het verleden naar boven halen.

Psychotherapie voor kanker?

Van Simontons “geest boven materie”-methode van de psycho-oncologie wordt beweerd dat ze de overlevingskansen van kankerpatiënten verdubbelt. Het is eigenlijk een marketingleugen gebaseerd op foutief onderzoek. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is er geen verband tussen emoties, stress en het aantal kankergevallen. Wetenschappers vonden geen enkel verband tussen een positieve houding, emotionele toestanden en overlevingskansen van de ziekte. In sommige naar behoren gedane studies kunnen we zelfs het tegenovergestelde effect waarnemen: stress op het werk is geassocieerd met een verlaagd risico op borstkanker! Het aanmoedigen van patiënten om positief te denken legt niet alleen een extra belasting op in een moeilijke situatie, maar berooft hen ook van levensbelangrijke sociale steun.
Zoals de American Cancer Society concludeerde: na een zorgvuldige bestudering van de literatuur en andere informatie waarover ze beschikt, vindt de American Cancer Society geen bewijs dat de behandeling met de psychotherapiemethode van O. Carl Simonton resulteert in objectieve voordelen in de behandeling van kanker bij de mens.
Van cognitieve gedragstherapie, waaronder training in ontspannen, stress-management en probleemoplossende technieken, is aangetoond dat ze een beter humeur voortbrengt, psychisch lijden vermindert en kankerpatiënten het idee geeft dat de kwaliteit van hun leven erop vooruitgaat. Maar ze verlengt hun overleving niet.

De rampindustrie

‘Critical incident psychological debriefing’ is een ander voorbeeld van cargocultpsychologie. Een Cochraneonderzoek concludeerde: “Er is momenteel geen bewijs dat psychologische debriefing een nuttige behandeling is van posttraumatische stressstoornis na traumatische gebeurtenissen. Verplichte debriefing van de slachtoffers van een trauma moet ophouden. De helpers voelden zich beter. Soms voelden de patiënten zich slechter.”
De huidige aanbevelingen van de WHO over psychologische debriefing zeggen: “psychologische debriefing mag niet worden gebruikt voor mensen die recent aan een traumatische gebeurtenis werden blootgesteld om het risico van posttraumatische stress, angst en depressieve symptomen te verminderen. Sterkte van de aanbeveling: ZEER STERK.

Kindermishandeling en aanverwante onzin

De Doman-Delacato methode is bedoeld voor de behandeling van hersenenbeschadiging bij kinderen en om het intellectuele potentieel van niet-gehandicapte kinderen te verhogen. Zij beweren dat ons individuele genetische potentieel hetzelfde is als dat van Leonardo da Vinci, Shakespeare, Mozart, Michelangelo, Edison en Einstein. Onze individuele mogelijkheden zoden niet dezelfde zijn als die van onze ouders of grootouders. Alle intelligentie is een product van het milieu. Ze doen fantastische beweringen zoals dat ze één-jaar-oude kinderen met hersentrauma hebben leren lezen. Zij gebruiken belachelijke behandelingen met een enorme tijdsinvestering, met patroonvorming, maskeren, het kind ondersteboven hangen, vitamines, voeding, enz. Ze hebben een wereldwijd imperium opgebouwd. Witkowski’s kritiek laat er geen spaander van heel.
Educatieve kinesiologie (Paul Dennison en Brain Gym) wordt gefinancierd door de overheid en wordt in 87 landen toegepast. Ben Goldacre noemt het “een volledig van de pot gerukt wetenschappelijk verklarend kader.”
“Holdingtherapie” heeft geleid tot marteling van kinderen en talrijke doden.
Studies gebruiken onbetrouwbare metingen van problemen en behandelingsresultaten. Ze baseren zich op subjectieve meldingen van ouders en vragenlijsten die niet zijn gevalideerd. Deze methoden blijven in zwang door gewetenloze op profijt beluste mensen, onwetendheid of het onvermogen om toe te geven dat ze fout waren.
De lijst gaat maar door.

Er komt geen eind aan de psychologische pseudowetenschap en pseudotherapieën. Een paar andere onderwerpen van Witkowski gaan over:

• ondersteunde communicatie
• Neuro Linguistisch Programmeren
• Dolfijn ondersteunde therapie
• De Vojta methode van revalidatie door “priming”
• De Tomatis methode van auditieve integratie
• Sensorische integratietherapie
• Imaging als de nieuwe frenologie
• Dr. Amen’s SPECT-scans
• Prefrontale lobotomie (een al te zeldzaam voorbeeld van een cargoculttherapie die uiteindelijk werd verworpen).

Een voorgestelde remedie

Baker en zijn collega’s hebben veranderingen in het huidige accreditatiestelsel in de American Psychiatric Association aanbevolen. Ze willen onwetenschappelijke opleidingen en ook beoefenaars van wetenschappelijk onbewezen methoden aan de kaak stellen. Ze verantwoorden deze oproep door soortgelijke veranderingen die met succes in de geneeskunde in praktijk zijn gebracht.
Ze zeggen dat alle therapieën die niet empirisch werden bevestigd uitsluitend als “experimentele therapie” moeten worden aangemerkt en patiënten moeten worden erkend als “medische subjecten”. Ze suggereerden dat het gebruik van problematische therapeutische interventies zoals de “ondersteunde communicatie methode” in het geval van autistische kinderen als een strafbaar feit moeten worden behandeld.
Ik zou de term “therapie in de fase van ongecontroleerde experimenten op mensen” als alternatief voorstellen.

Richtlijnen voor patiënten

Bij de beslissing om een behandeling te ondergaan, moet men niet vergeten dat we uit minstens een paar honderd scholen en modaliteiten kiezen, waarvan er vele in conflict zijn met elkaar. Slechts een handvol kan bogen op empirisch bewezen effectiviteit.
Patiënten moeten de volgende vragen durven stellen:
• Is er bewijs voor de behandeling?
• Is er een manier om genoegdoening te krijgen als de behandeling schade berokkent?
• Is de therapeut een lid van een professionele organisatie met een ethische code of een code van goede praktijken?
• Is er een systeem van toezicht op de therapeuten?
• Wat gebeurt er als je niet meer kan betalen of als je de behandeling opgeeft?
• Houdt de therapeut het verloop van de therapie bij zodat hij je eventueel aan een andere specialist kan overdragen?
• Moet je therapeut nauwkeurige procedures en werkingsnormen volgen, zodat de nieuwe therapeut kan bepalen wat er al gedaan is en wat nog moet worden aangepakt?
• Heeft je arts het doel van de therapie vastgelegd en is hij in staat om te bepalen wanneer de doelen zijn bereikt? Of ziet hij de behandeling eerder als een creatieve daad, waarin jij het medium bent en niemand anders in staat is om “het meesterwerk te voltooien”?
• Heeft je therapeut een aansprakelijkheidsverzekering?
• Zijn de overtuigingen van je therapeut compatibel met je eigen overtuiging: atheïst, katholiek… ?
• Conclusie: Het is niet allemaal kommer en kwel
Richard Feynman bedacht de term “cargocultwetenschap”
Het is niet allemaal kommer en kwel. Het boek eindigt met een positieve noot, met een brief aan Richard Feynman die hem terechtwijst omdat hij het hele veld een cargocult noemde. Witkowski laat Feynman zien dat er voorbeelden zijn van goede wetenschap in de psychologie die tot aantoonbare voordelen voor de maatschappij hebben geleid. Zo hebben bijvoorbeeld studies over de reactietijd op verschillende configuraties van remlichten geleid tot wetten voor een derde remlicht op voertuigen. Het aantal kop-staartbotsingen, blessures en reparatiekosten verminderden daardoor drastisch.
Er zitten een aantal fouten in het boek: aids wordt gerekend tot de onbehandelbare ziekten en het hoofdstuk over statistieken is slecht, met een misleidende uitleg van p-waarden. Maar over het geheel genomen zit er veel waardevolle informatie in. Zelfs als je het niet eens bent om deze nepwetenschappen cargocult te noemen, zal het je doen afvragen welke andere algemeen aanvaarde psychologische principes en therapieën op goede wetenschap gebaseerd zijn. Dit boek is het tweede deel van een trilogie. Ik kijk al uit naar deel 3.

Het citaat van vandaag komt van Ben Goldacre, uit zijn boek “Bad Science”.
Over alternatieve therapeuten zei Goldacre

Misschien koesteren ze diep in hun hart alleen maar wrok over het feit dat ze zichzelf de toegang hebben ontzegd tot de belangrijkste ontwikkelingen in de geschiedenis van het westerse denken van de laatste 200 jaar.

Het oorspronkelijke artikel op ScienceBasedMedicine