Acupunctuur is GEEN antieke Chinese geneeskunde.

Goeiedag, het is vandaag zondag 6 april 2014, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 186^ste aflevering van deze podcast. Vandaag bespreken we

Acupuncture and history: The “ancient” therapy that’s been around for several decades, door David Ramey op 18 oktober 2010. Vertaling door Rik Delaet.

Lieg zoveel je wil, hou het eenvoudig, blijf het volhouden en uiteindelijk zullen ze het geloven. — A. Hitler

In zowat elk artikel over acupunctuur staat dat ze al duizenden jaren wordt toegepast in China. Daaruit moet je dan afleiden dat, omdat het al zo lang bestaat, het wel effectief moet zijn. Natuurlijk kan je de werkzaamheid niet afleiden uit de ouderdom, anders zou waarschijnlijk iedereen het erover eens zijn dat astrologie dé manier is om je leven in kaart te brengen, want astrologie bestaat al veel langer dan acupunctuur.

Het gekke aan de mythe van de ouderdom van de acupunctuur is dat ze aantoonbaar onwaar is. In de humane geneeskunde werd ‘needling’ al in de 17e eeuw beschreven door westerse waarnemers: geen punten, geen ‘meridianen’, gewoon een grote priem-achtige ’naald’ ingedreven met een ronde hamer met ivoren handvat.

Het inhameren van deze kleine spijkertjes op verschillende plekken (naar keuze van de arts) werd ‘precies hetzelfde’ gevonden als de Griekse humorale geneeskunde (zie Carruba & Bowers, 1974).

Dezelfde misleidende bewering kom je ook keer op keer tegen in de diergeneeskunde. Acupunctuurliefhebbers zeggen bijvoorbeeld dat acupunctuur ‘4000 jaar oud’ is. Niet alleen is dit onwaar, het is ook nog eens belachelijk, omdat de Chinezen 4000 jaar geleden het schrift nog niet hadden uitgevonden. Zelfs als de bewering waar zou zijn, hadden we het niet kunnen weten, omdat niemand het toen kon opschrijven.

Recentelijk publiceerden we het eerste gedetailleerde researchpaper over de geschiedenis van de diergeneeskunde in China. Het document werd gepubliceerd in juli, in het historisch tijdschrift Sudhoffs Archiv (Buell, P, May, T, Ramey, D. Greek and Chinese Horse Medicine: Déja Vu All Over Again. Sudhoffs Archiv. 2010: 94: 31-60). Het is een van de eerste gepubliceerde artikelen gebaseerd op feitelijk historisch bronmateriaal, en het enige dat de diergeneeskunde van het oude China vergelijkt met de toenmalige praktijken in de antieke wereld.

Uit het historische bronmateriaal is af te leiden dat de Chinese veterinaire geneeskunde niet uniek is, het is niet eens typisch Chinees. Wat aan het gretige publiek gepresenteerd wordt als de essentie van het Chinese denken en handelen is in feite slechts een aanpassing van praktijken uit Griekenland en het Midden-Oosten uit dezelfde periode. In feite worden de meeste Chinese praktijken zoals bloedlaten en moxabranden al vermeld in Griekse, Egyptische en Arabische bronnen lang voordat er in China sprake van was. Dergelijke praktijken duiken in China pas op tijdens een periode van maximaal westerse invloed op China. In die periode was er regelmatig verkeer op de Zijderoute (tijdens de Hanperiode, ca. 200 v.C. – 200 n.C.). Ook de komst van het boeddhisme bracht invloeden uit de Indiase tradities mee.

Het is opmerkelijk – en dat vooral dan tegenover het hedendaags gekraai over de oudheid van acupunctuur bij dieren – dat er niet één verwijzing te vinden is van wat ook maar een beetje op moderne acupunctuur lijkt in een van de premoderne Chinese veterinaire werken (die meestal over paarden, kamelen en waterbuffels gaan). Dit zou het gevolg kunnen zijn van een onjuiste vertaling van het Chinese woord ‘zhen’, wat ‘insnijding ‘of ‘penetratie’ betekent en ook voor ‘cauterisatie’ en ‘bloedlaten’ gebruikt wordt, maar dat kennelijk ergens in de Chinese bronnen in ‘acupunctuur‘ veranderd is . Het is absoluut duidelijk dat zhen niets met de moderne acupunctuur te maken heeft, terwijl het evenzeer duidelijk is dat acupunctuurliefhebbers zullen aandringen op een verkeerde interpretatie van de Chinese taal zodat het met hun vooroordelen klopt.

Net als in elke andere oude cultuur hadden de Chinezen niet veel inzicht in paardenfysiologie en waren hun behandelingen op anekdote en traditie gebaseerd. Feit is dat de Chinezen geen beter idee hadden over de oorzaak van aandoeningen zoals kolieken (buikproblemen) of hoefbevangenheid dan andere culturen, en ze ze echt niet veel anders behandelden. Voordat wetenschappelijk onderzoek opkwam, wisten mensen niet echt wat ze aan het doen waren als het ging om het beoefenen van de geneeskunde. Er is geen enkele reden om terug te keren naar dergelijke tradities, en zeker niet om dat te doen als ze niet eens bestonden.

Carruba, RW & Bowers, JZ. The Western World’s First Detailed Treatise on Acupuncture: Willem ten Rhijne’s De Acupunctura. J Hist Med Allied Sci (1974) XXIX (4): 371-398

Voorgelezen wordt: Naalden werken niet: Meta-analyses van acupunctuur, door Jan Willem Nienhuys, in Skepter 15(2), juni 2002. 

Het citaat van vandaag komt van Jacob Bronowski. Bronowski was een Britse presentator die onder andere bekend werd met de documentaire The Ascent of man. Bonowski zei:

 De meest opmerkelijke ontdekking die ooit door wetenschappers is gemaakt, is de wetenschap zelf.

Tot de volgende keer.

De productie van deze podcast is mogelijk dankzij de medewerking van Rik Delaet, Emile Dingemans, Leon Korteweg, Stefan Suetens en de muziek van Niek Lukassen. En natuurlijk ook de steun van de vele luisteraars. Op onze website onder de menu “Steunen” kan je vinden op welke manieren je ons kan helpen de skeptische boodschap verder uit te dragen.