Hoe te argumenteren

Goeiedag, ik ben Jozef Van Giel en dit is de podcast “kritisch denken”. Het is vandaag 22 Februari 2009. Dit is de eerste aflevering van deze podcast en gaat over hoe argumenteren. Deze aflevering is tevens het eerste deel van een reeks die gaat over logische misvattingen. De tekst van deze reeks is gebaseerd op een vertaling van een tekst van Steven Novella van de podcast The Skeptics guide to the Universe. Ik heb toelating gekregen om de tekst te gebruiken. De originele tekst heet Logical fallacies en je kan hem vinden op hun website. Vanaf mijn website kan je een link vinden naar het originele document. Dat staat hier: Logical fallacies. In het eerste deel van deze reeks bespreek ik de basis van argumenteren. Goed argumenteren is niet gemakkelijke en ik moet eerlijk bekennen daar ook last mee te hebben.

Één van de grote problemen is dat een gewoon gesprek dikwijls minder gestructureerd loopt dan je zou willen. Wij zijn geneigd om associatief te denken. Hierdoor gaan we tijdens een gesprek inpikken op een woord dat tijdens het gesprek aan bod komt maar niet direct in de lijn van de discussie ligt. Hierdoor springen mensen van de hak op de tak en ben je nooit in staat om in een eerder complexe problematiek je argumentatie volledig af te werken.

Een gids voor de studie van de veronderstellingen en logica van argumenten – met inbegrip van een lijst van logische misvattingen. Vrij vertaald van Steven Novella, met enige uitbreidingen.

Argumenteren is één van die activiteiten die de meeste mensen doen, maar er zijn er weinig die het goed doen. Velen begrijpen zelfs niet wat een logisch betoog is en hoe het correct toe te passen. Nochtans is argumenteren een essentiële vaardigheid van kritisch denken. De manier waarop we betogen, weerspiegelt de manier waarop we denken, hoe we onze besluiten afwegen en hoe we de overtuigingen van een ander benaderen. Zelfs het eigenlijke doel van argumenteren wordt soms misverstaan. Ik heb bijna elke dag discussies. Dat betekent nog niet dat ik dagelijks met anderen vecht. Ik heb eerder discussies die te maken hebben met het proberen om een ander te overtuigen van een bepaald besluit of het oplossen van tegenstrijdige conclusies over een feitelijke materie. In de meeste discussies word ik geconfronteerd met de andere persoon die een positie heeft ingenomen die hij afgunstig verdedigt, alsof hij een duur betaalde advocaat is die zijn cliënt verdedigt. Deze vijandige benadering is echter niet constructief. In feite zouden de partijen moeten proberen om een gemeenschappelijke basis te vinden en dan voorzichtig vooruit gaan vanuit die gemeenschappelijke basis om elk verschil op te lossen. Het mooie van een logische argumentatie is dat ze, wel… logisch is. Het is in zekere zin zoals wiskunde. In de wiskunde moet 1+1 = 2 zijn. Als hier onenigheid over bestaat, dan kan het definitief opgelost worden op een objectieve wijze. Stel dat twee personen hetzelfde wiskundige probleem aanpakken en op verschillende antwoorden uitkomen, hoe zouden ze dan moeten reageren? Zouden ze dan elk tegen gelijk welke kost hun resultaat moeten verdedigen? Of zouden ze elkaars oplossing moeten onderzoeken en uitvissen of de ene dan wel de andere, misschien zelfs beide, fouten bevatten en dan de fouten oplossen om het juiste resultaat te vinden? Zo ook, als twee mensen tot een verschillend besluit kwamen voor een feitelijke bewering, moet één van beiden verkeerd zijn. Beiden kunnen onmogelijk samen juist zijn. Dat betekent dat één van hen, of beiden, een fout moet gemaakt hebben in de argumentatie die ze gebruiken om tot hun besluit te komen. Beide partijen zouden dan moeten samenwerken om elkaars argumenten te bestuderen teneinde de fouten te vinden en op te lossen. Hou er echter rekening mee dat dit alleen werkt als de discussie gaat over feitelijke beweringen, niet over subjectieve gevoelens of waardeoordelen. Er bestaat geen enkele manier om een verschil in standpunt op te lossen in verband met bijvoorbeeld esthetiek. Misschien hou je meer van Mozart dan van Beethoven, maar er bestaat geen manier om zijn esthetische superioriteit aan te tonen met feiten of logica. Het helpt echter om te bepalen wanneer een besluit een esthetisch standpunt of een morele keuze bevat. Het vermijdt om eindeloos te discuteren over een probleem dat inherent onoplosbaar is. (Nvdv: Vertrekkende van bepaalde esthetische of morele standpunten kan je natuurlijk wel de logische gevolgen die daaruit voortvloeien bediscussiëren.) Het abortusdebat is hier een goed voorbeeld van. Uiteindelijk komen alle argumenten rond abortus neer op een persoonlijke morele keuze: wat zou een grotere waarde moeten hebben, het recht van de moeder om keuzes te maken over haar eigen lichaam of het recht van de foetus om niet te worden gedood. Elke poging om dit objectief op te lossen heeft geleid tot nog meer argumentatie die van waardeoordelen afhangt, bijvoorbeeld: op welk moment bij of na de bevruchting wordt een embryo of foetus een persoon? En ook nog, in welke mate beïnvloedt de biologische afhankelijkheid van de foetus tegenover zijn moeder elkaars rechten? Om deze redenen is het waarschijnlijk dat abortus een controversieel probleem zal blijven zonder een definitieve oplossing.Tot zover het eerste deel van deze reeks over logische misvattingen. Voor we de verschillende logische misvattingen bespreken, zal ik volgende keer spreken over de structuur van logische beweringen en over het bestuderen van je eigen premissen.

Het citaat van deze aflevering komt van Henri Poincaré, een grote Franse wiskundige die leefde tussen 1854 en 1912. Hij lag aan de basis van de chaostheorie en hij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de relativiteitstheorie.

Het denken mag zich nooit onderwerpen, noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat, maar uitsluitend aan de feiten zelf, want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.

Tot de volgende aflevering.